نقد و بررسی جنبه های ادبی اشعار میرزاده عشقی

Abstract

سید محمد رضا میرزاده عشقی (1273 - 1303 هـ. ش)، شاعر نام آشنای عهد مشروطیت، از رجال پرکار روزگار خود است. او اگر چه در حوزه­ی شعر سیاسی و اجتماعی شاعری بزرگ و نامدار محسوب می­شود لیکن از نظر ادبی و آشنایی به فنون و تکنیک­های شعری دست توانایی ندارد و هنوز به اوج هنر شعری خود نرسیده است. در این مقاله تلاش می­شود با بررسی محور ادبی اشعار عشقی، میزان شناخت و تسلط او بر حوزه­های مختلف این محور سبکی مشخص و نقاط قوت و ضعف او معلوم گردد. عشقی در قالب­های شعر دست به نوآوری زده و یکی از کسانی است که اولین شعر نو را به او نسبت می­دهند. او در دیگر قالبهای سنتی نیز دستکاری کرده چنانکه مسمّط ترجیعی را ساخته­ی او می­دانند. در وزن شعر اگر چه خواهان ایجاد تحول بوده لیکن به خواست مطلوب خود نرسیده است. اغلب صور خیال او کلیشه­ای و قدیمی است، لیکن تشبیهات زنده و پویا که بعضاً در بافت شعر جریان پیدا می­کند کم و بیش بر جاذبه­ی اشعاش افزوده است. در بین آرایه­های ادبی بیشترین تلاشش برای تقویت موسیقی شعر از رهگذر جناس­ها و تکرارها، و ایجاد تداعی معانی از طریق تضادها، مراعات­النظیرها و تلمیح هاست. در باب تلمیح نیز نشان می­دهد که با وجود علاقه­مندی به ایران باستان، شناخت چندانی از فرهنگ و تاریخ باستان ایران ندارد.