نقد و نظر پیرامون دو بیت از مثنوی "نه‌سپهر" امیر خسرو دهلوی

Abstract

شصت‌وچهار سال پیش در شبه‌قارۀ هند "محمد وحید میرزا" با در دست داشتن تنها سه نسخۀ دست‌نویس از مثنوی نه‌سپهر امیر خسرو دهلوی اقدام به تصحیح این اثر ارزشمند کرده است که در نوع خود کوششی ارزنده است اما ازآنجاکه نسخ دست‌نویس دیگر این اثر را- که در ایران موجود بوده است- در اختیار نداشت و نیز بر زبان فارسی - که زبان مادری ایشان نبود- اشراف کافی نداشت، در بسیاری از موارد تصحیح و تحشیۀ ایشان به رفع ابهامات و بازخوانی درست متن نینجامیده است. برای بازخوانی و تصحیح متون کهن ضروری است پژوهشگر علاوه بر در اختیار داشتن نسخه‌های قابل‌اعتماد، آشنایی کافی با علوم مختلف، فنون و بدایع ادبی، ویژگی‌های ادواری زبان و سنت‌های ادبی حاکم بر زمان سرایشِ متن داشته باشد. پژوهشگر با فراهم کردن این مقدمات می‌تواند روابط معنایی و لفظی آشکار و پنهان کلمات را به‌درستی دریابد و برای رفع ابهام، به به‌گزینی متن بر اساس منطق علمی و ادلّۀ برگرفته از فرم و محتوای کلام بپردازد. در این مقاله کوشش شده است تا با نگاهی تازه به بازخوانی دو بیت از این اثر پرداخته شود.