ارزیابی فنی و اقتصادی آبیاری قطره‌ای نواری در مزارع خیار و گوجه فرنگی

Abstract

در سال‌های اخیر روش‌های آبیاری تحت فشار از جمله سامانه آبیاری قطره‌ای- نواری به‌منظور استفاده بهینه از منابع محدود آب در کشور توسعه یافته است. لذا این تحقیق با هدف بررسی فنی و اقتصادی آبیاری قطره‌ای نواری در برخی از مزارع استان همدان طی سال‌های 1396 تا 1397 انجام شد. به‌این منظور 14 مزرعه خیار و گوجه فرنگی به‌روش تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. میزان حجم آب آبیاری با نصب کنتور یا با اندازه‌گیری دبی منبع آبی، ساعت آبیاری در هر نوبت و تعداد آبیاری محاسبه شد. جهت بررسی تغییرات شوری خاک، نسبت به اخذ نمونه خاک در ابتدا و انتهای فصل زراعی و تعیین شوری عصاره اشباع خاک اقدام شد. متوسط حجم آب مصرفی و بهره‌وری مصرف آب در محصول خیار و گوجه فرنگی به‌ترتیب 7948 ، 10255 متر مکعب در هکتار و 7/8 و 2/7 کیلوگرم بر متر مکعب تعیین شد. نتایج نشان داد که علی‌رغم استفاده از سامانه آبیاری قطره‌ای در بعضی مزارع، هرچند بهره‌وری مصرف آب افزایش یافته بود ولی حجم آب آبیاری به‌دلیل شیوه اجرای غیر اصولی و مدیریت نامناسب سامانه آبیاری، زیاد بود. در برخی از مزارع خیار، مقایسه میزان نیاز آبی محاسباتی (7062 مترمکعب در هکتار) با میزان آب آبیاری (6000 متر مکعب در هکتار) نشان‌دهنده کم‌آبیاری در این مزارع بود. همچنین نتایج حاکی از افزایش بیشتر میزان شوری خاک در زیر نوارهای آبیاری نسبت به بین نوارهای آبیاری در انتهای فصل آبیاری نسبت به شروع فصل آبیاری و به‌طور میانگین 50/0 دسی‌زیمنس بر متر بود، تحلیل اقتصادی نتایج نشان داد که استفاده از سامانه آبیاری قطره‌ای در محصولات خیار و گوجه فرنگی در کلیه مزارع مورد مطالعه از بازده اقتصادی بالایی برخوردار بودند. بطوریکه میانگین نسبت منفعت به هزینه در مزارع خیار و گوجه فرنگی به‌ترتیب 9/26 و 8/7 محاسبه شد.