توسعه مدل SWAT-LU برای بررسی و شبیه سازی علل افت تراز دریاچه ارومیه و ارزیابی اثربخشی راه کارهای مطرح در احیای آن )نقش عوامل انسانی و اقلیمی در تغییرات هیدرولوژیکی حوضه و دریاچه(

Abstract

شناخت دلایل خشک شدن سریع دریاچه ارومیه در دهه گذشته و اثر کمی عوامل مختلف بر این روند، اولین گام در تدوین برنامه‌های مناسب برای بهبود شرایط آن می‌باشد که کم­تر در قالب تحلیل‌های مستدل علمی مورد ارزیابی قرار گرفته است. از همین رو، تحقیق حاضر ارزیابی اثر کمی عوامل موثر بر تغییر بیلان آبی دریاچه را در دو دسته کلی تغییرات اقلیمی و دخالت‌های انسانی هدف قرار داده است. بدین منظور سناریوسازی حذف منفرد و توام تغییرات مولفه‌های مذکور در دوره زمانی شبیه‌سازی مدل SWAT-LU انجام شد و از مقایسه نتایج حاصل با شرایط موجود، اثر آن‌ها تعیین گردید. بطور خلاصه نتایج این تحلیل‌ها نشان داد که در دوره 22 ساله منتهی به سال 1388، اثر تجمعی تغییرات اقلیمی و انسانی در کاهش جریان ورودی به دریاچه ارومیه تقریبا برابر بوده، اما به دلیل تشدید تغییرات اقلیمی در نیمه دوم این دوره، اثر عوامل اقلیمی بر کاهش حجم آب دریاچه بیش­تر بوده است. هم­چنین تحلیل حساسیت هیدرولوژیکی حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز با استفاده از نتایج مدل نشان داد که کاهش نسبی جزیی در مقدار بارش بلندمدت حوضه منجر به کاهش نسبی بسیار بیش­تری در آبدهی حوضه گردید که اثر آن به مراتب بسیار بیش­تر از تغییرات دما خواهد بود. بروز روندهای اقلیمی ضعیف می‌تواند روندهای هیدرولوژیکی قابل توجهی را موجب گردد که همین مساله می‌تواند دلایل بروز خشک­سالی‌های هیدرولوژیکی دهه اخیر در بخش‌هایی وسیعی از کشور را توضیح دهد.