آنالیز روش‌های برآورد نفوذپذیری خاک در اراضی آبیاری‌شده با پساب شهری تصفیه‌شده

Abstract

کیفیت آب آبیاری از جمله مهم­ترین عوامل مؤثر بر میزان نفوذپذیری خاک می­باشد. نظر به استفاده گسترده از پساب­های شهری در کشاورزی فاریاب در سال­های اخیر، تخمین میزان نفوذپذیری با استفاده از روش مناسب در مزارع تحت آبیاری با این منابع آبی، امری ضروری در راستای اعمال صحیح مدیریت آبیاری می­باشد. لذا در این پژوهش، معادله­های فیلیپ، کاستیاکف، کاستیاکف-لوئیس، گرین امپت، هورتن، سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) و مدل­های رگرسیون خطی در تخمین میزان نفوذپذیری ارزیابی شد. آزمایش­های لازم در 190 هکتار از اراضی تحت کشت گندم با شش کلاس بافت خاک رس­سیلتی، لوم­رسی، لوم­شنی، لوم، شن­لومی و لوم­رسی­سیلتی انجام شد. آبیاری در این اراضی با استفاده از پساب تصفیه شده با قدمتی فراتر از 10 سال انجام می­شود. کل منطقه به پیکسل­هایی با ابعاد 150 در 150 مترمربع تقسیم شد و میزان نفوذ تجمعی در مرکز هر پیکسل با استفاده از استوانه­های مضاعف تعیین شد. علی­رغم وجود ارتباط معنی­دار بین مقایر هدایت الکتریکی، درصد شن، رس، سیلت، سدیم تبادلی و چگالی ظاهری، نتایج برآورد مقادیر نفوذ تجمعی با توابع انتقالی رضایت­بخش نبود. مدل کاستیاکف و هورتن بهترین عملکرد را در بافت رس­سیلتی داشتند در حالی­که سایر مدل­ها برای بافت لوم-رسی-سیلتی مقادیر واقع­بینانه­تری ارایه دادند. مدل گرین-امپت و کاستیاکف با مجذور مربعات خطا و خطای انحراف به ترتیب برابر با 16/0 و 57/0 سانتی­متر و 03/0- و 04/0 سانتی­متر و ضریب کارایی به­ترتیب برابر با 74/0 و 78/0، بیش­ترین انطباق را با داده­های مشاهده­ای نفوذ تجمعی داشتند. براساس نتایج، استفاده درازمدت از فاضلاب تصفیه­شده، موجب تجمع بیش­ از حد مجاز نمک و سدیم در لایه­های سطحی خاک و در نتیجه، کاهش چشم­گیر نفوذپذیری در تمام بافت­های مورد بررسی در اراضی تحت آبیاری با فاضلاب شهری زابل شد.