مدیریت زهاب شور شبکه آبیاری با استفاده از تکنیک تحلیل پویایی سیستم (مطالعه موردی مزارع کشت و صنعت نیشکر واحد امیرکبیر)

Abstract

کمیت و کیفیت زهاب تولید شده در اراضی شور که نیاز به آبشویی اولیه دارند، از شروع بهره‌برداری از شبکه‌ آبیاری و زهکشی تا قبل از رسیدن به شرایط تعادل، پیوسته در حال تغییر می‌باشد. زمان رسیدن به حالت تعادل در مناطقی با آب زیرزمینی کم عمق و شور ممکن است چندین سال به­طول بیانجامد. در چنین شرایطی، آگاهی از کمیت و کیفیت زهاب تولید شده به­منظور مدیریت و کنترل آن امری ضروری می­باشد. بنابراین در این تحقیق ابتدا عملکرد یک سیستم زهکشی در شرایط غیرماندگار به کمک روش تحلیل پویایی سیستم به­طور کامل مدل‌سازی و پس از اعتباریابی نتایج مدل با داده‌های صحرایی، راهکارهای مدیریتی که می‌توان روی اینگونه زهاب­ها اعمال نمود، مدل‌سازی شد. با اجرای مدل فوق برای مزارع کشت و صنعت نیشکر واحد امیرکبیر، به­منظور مدیریت زهاب شور این اراضی، ترکیبی از راه حل­های موجود به­صورت همزمان به­کار گرفته شد و سهم زهاب شور اختصاص داده شده به هر یک از روش­ها تعیین شد. نتایج نشان داد پس از 8 سال از شروع بهره برداری، شوری زهاب شبکه به حالت تعادل می­رسد و شوری زهاب خروجی از حدود 35 دسی زیمنس بر متر در سال اول به 5/4 دسی زیمنس بر متر می­رسد. هم­چنین پس از گذشت 6 سال از آبیاری کل اراضی نیشکر، می­توان به کشت گیاه شور پسند با زهاب شور و بدون تلفیق با آب آبیاری پرداخت. میزان تخلیه زهاب شور به رودخانه نیز از 7/82 درصد در سال اول به 7/27 درصد در سال دهم کاهش یافت. در نهایت دستورالعملی برای مدیریت زهاب شور اراضی واحد فوق ارائه شد.