بررسی تغییرات مکانی و زمانی سطح ایستابی کمعمق با استفاده از روشهای قطعی و زمین آمار (مطالعه موردی: اراضی دشت ناز ساری)

Abstract

تغییرات سطح آب ایستابی کم­عمق از عوامل مهم و تاثیرگذار در مطالعه و مدیریت منابع آب زیرزمینی بویژه در مسائل کشاورزی و زهکشی می­باشد. در عمل به دلیل کمبود تعداد نقاط برداشت و کمبود تعداد قرائت، در اثر مشکلات مالی و فنی، دسترسی به این اطلاعات محدود می­باشد. بنابراین تخمین سطح آب در نقاط مشخص براساس اطلاعات نقاط هم­جوار از جایگاه ویژه­ای در مطالعات منابع آب زیرسطحی برخوردار است. در این پژوهش دقت روش‌های قطعی و زمین آمار جهت تعیین مناسب‌ترین روش برای تعیین تغییرات مکانی و زمانی سطح ایستابی کم­عمق در سطح ۱۷۰۰ هکتار از اراضی شرکت سهامی زراعی دشت ناز ساری در ۸۱ چاهک مشاهداتی با شبکه منظم ۵۰۰ در ۵۰۰ متر، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان می­دهد، از بین روش­های قطعی، روش وزن دهی­عکس فاصله و توابع پایه شعاعی با جذر میانگین مربعات به مقدار ۵4 تا 9/55 سانتی­متر، میانگین خطای مطلق 1/42 تا 45 درصد و ضریب همبستگی به میزان ۲۱/۰ و ۲7/۰ ، برای داده­های ۱۵ فروردین و ۲۱ دی از دقت بهتری نسبت به سایر روش­ها برخوردار می­باشد. روش کریجینگ با مدل نیم­تغییرنمای گوسی نیز از دقت کمی بهتر از روش­های قطعی می­باشد. با توجه به تغییرات مکانی زیاد سطح ایستابی بدلیل مشکل موضعی زهکشی در این اراضی روش­های قطعی و روش کریجینگ از دقت لازم برخوردار نمی­باشند. برای قرائت سطح ایستابی در تاریخ 21 دی و 15 فروردین، روش کوکریجینگ (با متغیر کمکی سطح آب در نوبت قبلی) با جذر میانگین مربعات ۷/۲۶ و 34 سانتی­متر و میانگین خطای مطلق 17 و 24 سانتی­متر و ضریب همبستگی ۸۳/۰ و 75/۰ از دقت بیش­تری برخوردار می­باشند. مدل نیم تغییرنما K-Bessel نیز از قوی­ترین ساختار مکانی برخوردار است. در شرایطی که تغییرات سطح آب زیاد باشد، روش زمین­آمار کوکریجینگ با کمک یک متغیر کمکی تاثیر قابل ملاحظه­ای در افزایش دقت توزیع مکانی سطح ایستابی کم عمق دارد و منجر به کاهش 37 و 50 درصدی مقدار جذر میانگین مربعات و کاهش 44 و 59 درصدی میانگین خطای مطلق گردید.