ارزیابی اثرات اجتماعی پروژه‌های آب محور در غرب کشور (مطالعه موردی شبکه‌های آبیاری و زهکشی سد گاوشان)

Abstract

بدون شک، ساخت و بهره­برداری از هر پروژه عمرانی مانند سدها و شبکه­های آبیاری و زهکشی، در کنار اثرات مثبت غیرقابل انکار، معمولاً عوارض ناخواسته و ناگریز بر محیط زیست و مجموعه ویژگی­های اقتصادی و اجتماعی یک منطقه برجای می­گذارد. برهمین اساس در این مطالعه اثرات اجتماعی شبکه­های آبیاری و زهکشی سد گاوشان و به دنبال آن واکاوی سطح رضایت بهره­برداران از این شبکه­ها مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا مقایسه­ی سطح توسعه­یافتگیشاخص­های اجتماعی در روستاهای تحت پوشش شبکه­ی آبیاری و زهکشی سد گاوشان ضروری به نظر رسید که نتایج نشان­دهنده این است که روستای چشمه­کبود بالاترین میزان را از نظر بهره­مندی از شاخص­های اجتماعی بهره­برداری از شبکه­های آبیاری و زهکشی در بین 6 روستا دارا است و بعد از این روستا، به ترتیب ضریب توسعه­یافتگی روستاهای گوهرچقا، گنداب، سیاه چقا، جلوگیره و خوشینان علیا کاهش یافته است. به استناد داده­هایجمع­آوری شده، 88 درصد از بهره­برداران اذعان داشته­اند که شبکه­های آبیاری و زهکشی مذکور برای آن­ها منفعت داشته و 12 درصد از بهره­برداران هیچ منفعتی نبرده­اند. نتایج حاصل از میزان برخورداری روستاییان از هر کدام از منافع حاصل از به­کارگیری شبکه­های آبیاری و زهکشی نشان­دهنده­ این است که افزایش درآمد از طریق کشاورزی مهم­ترین منفعت حاصل از شبکه­های آبیاری و زهکشی بوده که 5/81 درصد از روستاییان از آن بهره­مند شدند. از سویی، نتایج حاصل از میزان برخورداری روستاییان از هر کدام از مضرات حاصل از به­کارگیری شبکه­های آبیاری و زهکشی نشان­دهنده­ این است که به ترتیب میزان اولویت افزایش نزاع و درگیری در بین کشاورزان از مهم­ترین مضرات حاصل از به­کارگیری شبکه­های آبیاری و زهکشی بوده که 28 درصد از بهره­برداران از آن متضرر شدند.