تبیین مؤلفه‌های تأثیرگذار در طراحی الگوی یکپارچه‌سازی نظام منابع مالی اسلامی و مالیات‌های متعارف در ایران و ارائه یک الگو

Abstract

طراحی الگوی یکپارچه‌سازی یا همگرایی نظام منابع مالی اسلامی (خمس و زکات) و مالیات‌های متعارف یکی از مسائل مهمی است که در راستای نظام‌سازی اسلامی از ابتدای انقلاب اسلامی موردبحث و بررسی کارشناسان و صاحب‌نظران بوده و فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده است. ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی که ریشه در مسائل فقهی و فلسفی نیز دارد، سبب شده است که این مسأله به‌موضوعی پیچیده تبدیل شود. محققان سازوکارهای متعددی را برای طراحی این الگو ارائه کرده‌اند که هریک از آنها دارای ابعاد مختلفی است و مزایا و معایب متعددی دارد. بررسی‌های مؤلفین نشان می‌دهد که در طراحی الگوی یکپارچه‌سازی 6 مؤلفه دارای اهمیت زیادی هستند که باید در مورد آنها تصمیم‌گیری شود. 4 مؤلفه مربوط به‌حوزه جمع‌آوری منابع مالی اسلامی و مالیات‌های متعارف و 2 مؤلفه نیز مربوط به‌حوزه مصرف است. از کنار هم قرار گرفتن این مؤلفه‌ها، الگوهای متعددی در حوزه طراحی الگوی یکپارچه‌سازی ایجاد می‌شود که این الگو‌ها می‌تواند مورد ارزیابی کارشناسان قرار گیرد. مقاله حاضر نمونه‌ای از این ساختارها را در قالب الگوی «جمع‌آوری منطقه‌ای وجوهات شرعی و مصرف در ماتریس سه‌بعدی مراجع تقلید، منطقه و وظایف» ارائه نموده و نشان می‌دهد این رویکرد چه نقاط مثبت و چه ابزارهای سیاستی را به همراه دارد. این الگو کارایی بسیار بالایی در یکپارچه‌سازی دارد و می‌تواند تأثیر مثبتی بر اثربخشی وجوهات شرعی در رفع فقر و گسترش فرهنگ دینی داشته باشد.