اتحاد مالکیت در چهارچوب اسلامی و دلالت‌های آن در بازارهای مالی (پول و سرمایه)

Abstract

اتحاد مالکیت بین طرفین قرارداد، یکی از مباحث مهم و کلیدی در دانش بانکداری و مالی اسلامی است که می‌تواند آثار قابل‌توجهی در بازارهای پولی و مالی به‌همراه داشته باشد. بر این اساس، تحقیق حاضر ضمن تبیین مفهوم اتحاد مالکیت و تحلیل فقهی آن، به این سؤال کلیدی پاسخ می‌دهد که: «آثار وجود اتحاد مالکیت بین طرفین معامله در بازارهای پول و سرمایه چیست؟»، مقاله حاضر به روش توصیفی و تحلیل محتوا، به‌دنبال اثبات این فرضیه است که «وجود اتحاد مالکیت از اجرای برخی از احکام متعارف عقود اسلامی جلوگیری می‌کند». یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که پذیرش اتحاد مالکیت دلالت‌های مشخصی در روابط بازارهای مالی به‌همراه خواهد داشت. به‌عنوان نمونه معاملات مالی دولت، بانک مرکزی و بانک‌های دولتی (با اکثر منابع دولتی) از شمول حرمت ربا خارج بوده و دریافت و پرداخت منابع بین آنها همراه با زیاده در طول زمان، اشکال شرعی ندارد؛ بازار ثانوی برای اسناد خزانه منتشرشده بر روی بدهی‌های دولت به بانک مرکزی و بانک‌های دولتی (با اکثر منابع دولتی) قابل‌تصور نیست؛ در بازار سرمایه، درصورتی‌که بانی و فروشنده کالا در صکوک بدهی (مانند صکوک مرابحه) یکسان باشد و یا در حکم شخصیت یکسان باشد، آنگاه صکوک منتشرشده توسط شرکت واسط جهت تأمین مالی خرید کالا، با چالش بیع‌العینه مواجه شده و مشروعیت فقهی نخواهد داشت.