شناسایی عوامل مؤثر بر کارایی نهادة آب در تولید گندم استان البرز (رویکرد تحلیل پوششی داده ها)

Abstract

با توجه به افزایش روز­افزون تقاضای آب در بخش کشاورزی و محدودیت منابع آبی کشور، توجه به مساله بحران منابع آبی و روش­های ارتقای سطح کارایی و بهره­وری آن، اهمیت بسیاری دارد. از این­رو، با توجه به مصرف بالای منابع آبی در تولید گندم به­عنوان محصولی استراتژیک در ایران، در مقاله حاضر، کارایی آب مصرفی تولیدکنندگان گندم استان البرز با استفاده از روش تحلیل پوششی داده­ها و تکمیل 200 پرسشنامه در سال زراعی 1394، بررسی شد. همچنین، عوامل موثر بر کارایی مصرف آب با استفاده از الگوی رگرسیون توبیت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می­دهد که میانگین کارایی فنی در واحدهای مورد مطالعه در حالت بازده ثابت و متغیر نسبت به مقیاس به ترتیب 74 و 78 درصد و میانگین کارایی آب مصرفی نیز در این دو حالت به ترتیب 88 و 90 درصد است. بر اساس نتایج، متغیرهای تجربه کشاورز، میزان تحصیلات، مالکیت زمین و قیمت هر متر مکعب آب اثر مثبت و متغیرهای مسافت زمین کشاورز تا منبع آب، شرکت در کلاس­های آموزشی و عضویت در تعاونی­ها اثر منفی و معنی‎داری بر کارایی مصرف آب دارند. با توجه به یافته­های تحقیق، به­نظر می­رسد که بازنگری اساسی در آموزش­های ترویجی ارایه شده به کشاورزان و تغییر در شیوه­های مدیریتی تعاونی­های روستایی، نقش مهمی در بهبود کارایی مصرف آب در منطقه خواهد داشت.