انسان‌شناسی به مثابه علم رهایی‌بخش؛ پیوند نظریه و عمل در پژوهش عملی مشارکتی

Abstract

پژوهش عملی مشارکتی عموما در جهت ایجاد تغییرات اجتماعی حرکت می­‌کند و با ویژگی‌هایی مانند تمرکز بر روی افرادی که تحت تأثیر موضوع پژوهش قرار دارند و مشارکت دادن آنها در فرایند پژوهش، تأکید بر دانش تعاملی و مبتنی بر آموزش دوطرفه پژوهشگر و مردم که نتیجه­ عملی به دنبال داشته باشد و برای عموم مردم قابل فهم باشد، جلوگیری از ایجاد رابطه­ مبتنی بر اعمال قدرت و سلطه میان پژوهشگر و مردم عادی، توانمندسازی افراد و انتخاب موضوع از مسئله‌های عینی جامعه شناخته می­‌شود. پژوهش عملی مشارکتی در راستای ایجاد پیوند میان نظریه و عمل و با نگرش رهایی‌­بخش، ارزش‌­ها را خارج از چارچوب علم نمی‌­داند و مطالعه‌­ای را سودمند می­‌انگارد که به ارزش­‌های اجتماعی به اندازه‌ واقعیت­‌های عینی اهمیت دهد. این مقاله با ارجاع به پژوهش­‌های انجام‌شده، به معرفیِ تفصیلی این روش، بنیان­‌های نظری، نقاط قوت و ضعف و راهبردهای عملیِ آن پرداخته و همگراییِ بنیادین آن با پژوهش جامعه­‌شناسی مردم­‌مدار را به بحث گذاشته است.