بررسی جایگاه «ادراکات حسی» و «احساس» در پدیده‌شناسی فضای ساخته‌شده

Abstract

شناخت فضای ساخته‌شده توسط هر مردمی همان شناخت معماری آن‌ها است. از این رو پرسش از ویژگی‌های فضا و کیفیت‌ها و معانی ضمنی نهفته در آن همواره می‌تواند در مرکز پژوهش‌های معماری باشد. در این میان، «رویکرد به شناخت» پدیده فضای ساخته‌شده و نیز «ابزار شناخت» وجه تمایز میان پژوهش‌هایی از این دست و محل پرسش است. پدیده‌شناسی یکی از روش‌های معرفت‌شناسی در زمینه شناخت محسوسات است که در سده بیستم مطرح شد پدیده‌شناسی به مثابه روش و مجموعه وسایلی است که دست‌یابی شناخت به نحو انضمامی از هست ‌بودن آدمیان را ممکن می‌سازد بدانسان که آدمی آن را (هست ‌بودن خویش را) در خود احساس و ادراک کند. با توجه به بنا شدن روش پدیده‌شناسی بر تجربه فضای زیسته افراد در شناخت محسوسات، «ادراکات حسی» و «احساس» نقشی اساسی در این فرایند ایفا می‌کند. در این پژوهش تلاش شده است تا بر مبنای فلسفی پژوهش تفسیری و به روش کیفی با بهره‌گیری از طرح تحلیل گفتمان به پرسش‌های پژوهش پاسخ داده شود. نتیجه‌ها نشان می‌دهد که حضور در فضای مصنوع و درگیری کامل ادراکات حسی انسان با فضا و وجود عناصر معنابخش (داده‌های حسی) در آن، بستر ایجاد خاطرات فردی و جمعی را فراهم می‌کند، موجب به‌ یادآوری کیفیت فضایی تجربه‌شده در زمان‌های آینده خواهد شد و آگاهی جمعی از کیفیت مد نظر را موجب می‌شود. هرچه کیفیت فضایی عمیق‌تر باشد، توان خیال‌پردازی افراد را بیش‌تر درگیر و آن‌ها را از طریق تخیلشان تسخیر خواهد کرد. این خیال‌پردازی و تخیل ناشی از تجربه فضای خاطره‌انگیز احساس در مکان‌ بودگی، راحتی، آرامش و هویت‌مندی را هر چه بیش‌تر تقویت می‌کند و از این رو است که هنر معماری به ما هویت می‌دهد.