بررسی روابط برخی صفات کمّی و کاربرد آنها در توصیف توده‌های ایرانی شاهدانه ( Cannabis sativa L.)

Abstract

این پژوهش به منظور بررسی روابط بین صفات کمّی و کاربرد آنها در توصیف توده‌های شاهدانه انجام شد. نتایج تجزیة واریانس نشان داد که از نظر همة صفات مورد بررسی به جز صفت شمار گل‌آذین جانبی، تفاوت معنی­داری در بین توده­ها وجود داشت. کمترین ارتفاع نهایی در توده­های سرو و سقز (به ترتیب 20/81 و 80/78 سانتی‌متر) و بیشترین میزان آن در دشت مغان، رامهرمز، دزفول 2 و بشرویه (به ترتیب 203، 40/222، 40/198 و 30/195سانتی‌متر) مشاهده شد. همچنین کوتاه‌ترین زمان گلدهی در توده­های اردبیل، سرو، کرمانشاه، سقز و سعادت‌شهر (به ترتیب 91، 89، 40/88، 10/84 و 20/88 روز) و بیشترین آن مربوط به تودة قزوین 1، رامهرمز و شیراز (به ترتیب 80/108، 50/111 و 30/114 روز) بود. روابط بین صفات مورد بررسی نشان داد که همبستگی مثبت و معنی­داری در بین برخی صفات مانند ارتفاع نخستین گرة متناوب که نشانة ورود به مرحلة زایشی است با قطر ساقه (70/0r= )، شمار گره (76/0r= ) و میانگین طول میانگره (71/0r= ) وجود داشت. کمترین ضریب تغییرپذیری‌ها در صفت شمار روز تا تشکیل بذر( 27/2درصد ) و بیشترین میزان آن در طول گل‌آذین اصلی( 31/29درصد) مشاهده شد. در تجزیه به عامل‌ها بر پایة صفات بررسی‌شده، سه عامل اول 67/80 درصد تغییرپذیری‌های کل را توجیه کردند. بر این پایه صفات مربوط به رشد رویشی در عامل اول و صفات مربوط به پدیدشناسی (فنولوژی) گیاه به همراه ارتفاع نهایی در عامل دوم و سوم قرار گرفتند.