بررسی قابلیت ترکیب‌پذیری و اثر ژن در کنترل صفات مختلف در برنج از طریق تلاقی دای‌آلل

Abstract

اثر ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و نحوة عمل ژن ها برای صفات عملکرد و اجزای عملکرد در پنج ژنوتیپ برنج با استفاده از طرح تلاقی دای آلل یکطرفه مورد مطالعه قرار گرفت. ژنوتیپ های برنج شامل حسنی، دیلمانی، شصتک محمدی، سنگ طارم و دائی شصتک می باشند. بذر 10 هیبرید نسل F1 به همراه پنج والد آنها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در بهار سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری کشت گردید. نتایج نشان داد که بین ترکیب پذیری عمومی و خصوصی ژنوتیپ‌ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود دارد، این مطلب بدین معنی است که هر دو نوع اثر ژن (افزایشی و غیر افزایشی) در توارث این صفات وجود دارد. همچنین با برآورد نسبت واریانس GCA به SCA مشخص شد که در توارث صفات ارتفاع بوته، عرض برگ پرچم، تعداد خوشچه اولیه و ثانویه و تعداد دانه پر در خوشه سهم واریانس افزایشی بیشتر بود، بنابراین گزینش بر اساس این صفات موفقیت‌آمیز خواهد بود. اما در توارث صفات تعداد پنجه، طول برگ پرچم، طول خوشه، طول و عرض شلتوک، وزن هزار دانه و عملکرد بوته واریانس غیرافزایشی ژن‌ها نقش بیشتری داشته و توارث پذیری خصوصی کمتری دارند. بنابراین این صفات صرفا در رابطه با تولید واریته هیبرید و استفاده از پدیده هتروزیس می‌توانند مهم باشند. بررسی ترکیب‌پذیری عمومی والدین نشان داد که رقم دائی شصتک بهترین ترکیب شونده عمومی برای عملکرد بوته می باشد.