تجزیۀ تنوع ژنتیکی و سیتوژنتیکی نژادگان‌های مختلف یونجه (Medicago sativa L.) در ایران

Abstract

یونجه یکی از گیاهان علوفه­ای است که به علت میزان پروتئین بالا، خوش­خوراکی، قابلیت هضم بالا و سازگاری آن در شرایط مختلف محیطی اهمیت بالایی دارد. در این تحقیق تنوع ژنتیکی نوزده نژادگان (ژنوتیپ) از گونۀ <em>Medicago sativa</em> با استفاده از نشانگر­های سیتوژنتیکی و مولکولی بررسی شد. بر پایۀ داده‌های سیتوژنتیکی تنوع معنی­داری برای صفات کاریوتیپی وجود داشت. نژادگان‌های 211-ES (اصفهان1)، 027-ES (شاهرود)، ­199- ES (کدی1)، 065- ES(زردشت)، 037-ES (اصفهان 2) بیشترین میزان کروماتین و بیشترین نبود تقارن را داشتند و کاریوتیپ متکاملی داشتند. بیشترین شاخص بدون تقارن (AI) را نژادگان­های 211-ES (اصفهان 1) و 119-ES (کدی 1) و کمترین میزان را نژادگان 037-ES (اصفهان 2) داشت. همچنین بیشترین میزان تغییرات نسبی طول کروموزوم (CV_CL)، میانگین بدون تقارن سانترومری (M_CA)، انحراف معیار نسبت بازوها (r-value) و طول نسبی کروموزوم (RL%) مربوط به نژادگان 119-ES (کدی 1) و کمترین میزان متعلق به نژادگان 058-ES (کدی 2) بود. بررسی الگوی نواری (باندی) هشت آغازگر (پرایمر) ISSR شمار 29 نوار چندشکلی (پلی­مورف) را مشخص کرد. پس از امتیاز­دهی نوارهای چندشکلی میانگین شاخص محتوای داده‌های چند­شکلی (PIC) در هر آغازگر برابر 32/0 محاسبه شد. کمترین میزان درصد چندشکلی را آغازگرهای ₁₄IS (50%) و ₁₅IS (50%) و ₅IS (14/57%) داشتند و درصد چندشکلی برای دیگر آغازگرها 100 درصد است، همچنین میانگین درصد چندشکلی برابر 86 درصد بود. شمار نوارهای چندشکلی برای آغازگرها از سه تا شش نوار متغیر بود. میانگین شمار نوار در هر آغازگر برابر 62/4 تعیین شد. تجزیۀ خوشه­ای داده­های مولکولی و سیتوژنتیکی 19 نژادگان­ را در سه گروه قرار داد.