بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد دانه و زیست‌تودۀ نژادگان‌های عدس (Lens culinaris)

Abstract

برای تعیین تنوع ژنتیکی صفات و درک روابط همبستگی بین هفت صفت کمی عدس به‌منظور یافتن نژادگانی (ژنوتیپ هایی)‌ با ظرفیت عملکرد بالا، 760 نژادگان (نمونۀ) موجود در کلکسیون عدس طرح حبوبات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج)، در سال زراعی 93-1392 ارزیابی شدند. فراسنجه (پارامترهای) آماری صفات در جامعه اصلی شامل میانگین، واریانس، انحراف معیار، کمینه و بیشینه و دامنۀ تغییرات محاسبه شد. صفات مورد بررسی عبارت از زمان 50درصد گل‌دهی، تاریخ 90درصد رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، وزن هزاردانه، عملکرد زیست‌توده (بیوماس)، عملکرد دانه و شاخص برداشت بودند. در هر بلوک از رقم اصلاح‌شدۀ زیبا به‌عنوان شاهد استفاده شد. مقادیر فراسنجه‌های آماری صفات نشان داد، صفت زیست‌تودۀ کل (وزن کل بوته) تنوع چشمگیری در بین نمونه‌ها داشت و پس از آن شاخص برداشت و وزن هزاردانه بالاترین دامنۀ تغییرات را نشان دادند. نتایج به‌دست‌آمده از همبستگی سادۀ پدیدگانی (فنوتیپی)، رگرسیون چندگانۀ گام‌به‌گام نیز نشان داد، این سه صفت بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانۀ عدس داشتند. بین شمار روز از کاشت تا 50درصد گل‌دهی و نیز میانگین ارتفاع بوته رابطۀ مثبت و معنی‌دار با عملکرد دانه در جامعه مشاهده شد، که نشانگر عملکرد بیشتر عدس در نمونه‌های دیر گل ده و پابلند بود. برای روشن شدن روابط گروهی بین متغیرها تجزیه به مؤلفه‌های اصلی انجام گرفت، که نتایج تجزیۀ هفت صفت مورد بررسی را در سه مؤلفه با توجیه 70درصد تغییرپذیری گروه‌بندی کرد. همچنین، برای اندازه‌گیری و تعیین فاصلۀ ژنتیکی بین نژادگان‌های عدس، به کمک تجزیۀ خوشه ای (کلاستر) چهار خوشه‌بندی تشخیص داده شد.