گروه‎بندی شاخص‎های تحمل و واکنش نژادگان‌های نخود تیپ کابلی و دسی نسبت به تنش خشکی

Abstract

در این بررسی واکنش 64 نژادگان (ژنوتیپ) نخود به تنش خشکی در ایستگاه تحقیقاتی دیم کوهین (دانشگاه تهران) با آزمایشی در قالب طرح لاتیس ساده 8×8 در دو شرایط تنش و بدون تنش ارزیابی شدند. بر پایۀ نتایج به‌دست‌آمده از نظر شاخص‎های واکنش خشکی MP، GMP، HARM، STI، YI، K₁STI و K₂STI نژادگان شمارۀ 51، از لحاظ شاخص‌های SSI، YSI، YR و RDI، نژادگان شمارۀ 18، از نظر شاخص‌های TOL، ATI، SSPI و DRI نژادگان شمارۀ 16 و از لحاظ شاخص‌های DI و SNPI نژادگان شمارۀ 42 به‌عنوان متحمل‌ترین نژادگان‌ها مشخص شد. شاخص‌های MP، GM، HARM، STI، TOL، YI، DI، ATI، SSPI، SNPI، K₁STI و K₂STI در هر دو شرایط بدون تنش و تنش همبستگی قوی و مثبتی را با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش نشان داده و برای گزینش نژادگان متحمل و حساس معرفی شدند. تحلیل عاملی در عامل اول با توجیه 57/62 درصد تغییر، بیشترین نمره را به نژادگان‌های 51، 60، 53 و 52 (منطقۀ A) به‌عنوان متحمل‌ترین، کمترین نمره را به نژادگان‌های 32، 27، 24 و 62 (منطقۀ D) به‌عنوان حساس‌ترین نژادگان داده و عامل دوم با توجیه 28/33 درصد از تغییر، بیشترین نمره را به نژادگان‌های 29، 51، 60 و 28 (منطقۀ A) و کمترین نمره را به نژادگان‌های 18، 16، 42، 24 و 64 (منطقۀ C و D) داد. بر پایۀ تجزیۀ خوشه‌ای شاخص‌های واکنش به خشکی، نژادگان‌ها در سه خوشه گروه‌بندی شدند، به‌طوری‌که نژادگان‌های متحمل در خوشۀ 3، حساس در خوشۀ 2 و بینابین در خوشۀ 1 دسته‌بندی قرار گرفتند.