تأثیر سطوح مختلف برخی از انواع تنظیم‌کنندۀ رشد اکسین بر ریشه‌دهی قلمۀ یونجه (Medicago sativa L.)

Abstract

یونجه یک گیاه دگرگرده‌افشان است، به‌طوری‌که نگهداری و افزونش مواد گیاهی انتخاب‌شده در برنامه‌های اصلاحی از راه بذر امکان‌پذیر نیست. افزونش رویشی گیاهان انتخاب‌شده از راه قلمه، افزونش سریع و قابل‌اعتماد همسانه (کلون)‌های یونجه را امکان‌پذیر می‌کند. در این پژوهش ریشه‌زایی قلمه‌های سه بوم‌جور (اکوتیپ) نیک‌شهری، همدانی و سکوئل را پس از قرار گرفتن در سطوح مختلف محلول‌های تنظیم‌کنندۀ رشد اکسین، ایندول استیک اسید (IAA) و ایندول بوتریک اسید (IBA) در غلظت‌های 0 (شاهد)، 25، 50، 100، 200 و400 mgl^-1 به مدت‌زمان 8، 16 و 24 ساعت بررسی شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایۀ بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام یافت. نتایج تحقیق نشان داد، هیچ ریشه‌ای در تیمار بدون تنظیم‌کنندۀ رشد تولید نشد، درحالی‌که در همۀ سطوح دیگر ریشه‌زایی القا شد. تفاوت معنی‌داری بین نوع اکسین IAA و IBA و همچنین مدت‌زمان قرار گرفتن در محلول اکسین مشاهده نشد. اگرچه قلمه‌هایی که در محلول اکسین به میزان mgl^-1 100 به مدت 16 ساعت قرار گرفته بودند. بیشترین میزان ریشه‌زایی و توسعۀ ریشه را نشان دادند. در بین بوم‌جور‌های یونجۀ بررسی‌شده، مشخص شد که بوم‌جور نیک‌شهری بیشترین میزان ریشه‌زایی را در بین تیمارهای مورد بررسی دارد. بنابراین افزونش برون شیشه‌ای از راه قلمه، به‌عنوان روشی سریع، کارآمد و ارزان نسبت به دیگر روش‌های افزونش رویشی می‌تواند در برنامه‌های بهنژادی یونجه مانند تولید رقم (واریته)‌های مصنوعی، دورگ (هیبرید)، نگهداری و افزونش نسل‌های خودبارورشده در شرایط گلخانه استفاده شود.