ارزیابی تحمل تنش خشکی در ژنوتیپ‌های جو بهاره دیم سردسیر، از نظر عملکرد دانه، اجزای عملکرد دانه و شاخص‌های تحمل خشکی

Abstract

تنش خشکی، یکی از عوامل محدودکننده اصلی تولید محصولات زراعی در سرتاسر جهان است. هدف از این پژوهش، ارزیابی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد دانه و همچنین ارزیابی شاخص­های تحمل خشکی در چندین ژنوتیپ و رقم جو دو ردیفه بهاره دیم، در مناطق سرد بود. در این آزمایش، 13 ژنوتیپ و رقم جو دو ردیفه بهاره دیم سردسیر با منشأهای متفاوت و سطوح مختلف آبیاری (آبیاری کامل و آبیاری بر اساس 60 و 80 درصد تخلیه آب قابل نگهداری خاک) به­صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار موردبررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد با افزایش سطح تنش خشکی، عملکرد و اجزای عملکرد کاهش یافت. بر اساس تمامی نتایج در هر دو سطح تنش، دو ژنوتیپ با منشأ کشورهای پاکستان و ایران و رقم آبیدر و رقم Dayton / Ranney (اصلاح­شده توسط ICARDA) به‌عنوان ژنوتیپ­های متحمل به خشکی شناسایی شدند. همچنین، ژنوتیپی با منشاء اتیوپی و رقم Denmark (اصلاح­شده توسط ICARDA) در آبیاری، کامل عملکرد قابل­قبولی نداشتند. ولی ژنوتیپ با منشأ اتیوپی قادر به تحمل تنش 60 درصد تخلیه آب قابل­نگهداری و رقم Denmark قادر به تحمل تنش 60 و 80 درصد تخلیه آب قابل نگهداری خاک بود. همچنین، نتایج تجزیه به مؤلفه­های هماهنگ اصلی و تجزیه خوشه­ای برای صفات عملکرد دانه و اجزای عملکرد دانه و شاخص‌های تحمل خشکی، مطابقت کامل داشتند. در تنش خشکی بر اساس 60 و 80 درصد تخلیه آب قابل­نگهداری خاک، شاخص­های GMP، MP و STI بهترین شاخص­ها برای شناسایی ژنوتیپ‌های برتر از لحاظ تحمل به تش خشکی بودند. بنابراین، بعد از آزمایشات تکمیلی تحت تنش خشکی در شرایط حقیقی دیم در مناطق خشک و نیمه خشک سرد، این ژنوتیپ­ها می‌توانند به برنامه­های اصلاحی ارقام جو تحت شرایط نامساعد و غیرقابل­پیش­بینی دیم در مناطق سرد خشک و نیمه­خشک معرفی شوند.