ارزیابی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط عملکرد و محتوی روغن ژنوتیپ‌های گلرنگ دیم از طریق روش رگرسیون و GGE بای‌پلات

Abstract

<strong>به‌منظور تجزیه اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط برای صفات عملکرد و مقدار روغن دانه گلرنگ، آزمایش چندمحیطی با 15 ژنوتیپ (شامل 8 لاین اصلاحی، 6 رقم و یک شاهد) برای سه زمان کشت (پاییزه، انتظاری و بهاره) در چهار ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شامل کرمانشاه، مراغه، کردستان و زنجان (در مجموع 21 محیط) طی سال‌های‌ زراعی 92-1390 انجام شد.از دو مدل رگرسیونی-عملکرد و نمودار دوبعدی (ژنوتیپ + ژنوتیپ×محیط) استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که عامل‌های ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل آنها برای دو صفت در سطح 1% معنی‌دار است. سهم ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل آنها برای عملکرد به‌ترتیب 5، 62 و 24 و مقدار روغن 25، 45 و 22 درصد از تغییرات کل بود. با تجزیه رگرسیونی اختلاف معنی‌داری بین اجزای رگرسیون دو صفت مشاهده شد. بیشترین شاخص رگرسیون-عملکرد به ژنوتیپ‌های </strong><strong>G5</strong><strong>، </strong><strong>G1</strong><strong> و </strong><strong>G6</strong><strong> و رگرسیون-روغن به </strong><strong>G5</strong><strong>، </strong><strong>G3</strong><strong> و </strong><strong>G11</strong><strong> تعلق داشت. نمایش چندضلعی نمودار دوبعدی برای دو صفت سه گروه محیطی شناسایی کرد. دو محیط از مراغه برای عملکرد دانه، شش محیط کردستان برای میزان روغن، محیط‌های مطلوب بودند. بر اساس نمودار دوبعدی، ژنوتیپ‌های </strong><strong>G10</strong><strong> و </strong><strong>G5</strong><strong> برای عملکرد و پایداری و </strong><strong>G11</strong><strong>، </strong><strong>G4</strong><strong> و </strong><strong>G5</strong><strong> برای روغن و پایداری، برتر بودند. ضریب همبستگی، با رتبه بالایی بین مدل‌‌های رگرسیون و نمودار دوبعدی (ژنوتیپ + ژنوتیپ×محیط) در دو صفت به‌دست آمد. بر اساس نتایج حاصل از دو مدل تجزیه پایداری، ژنوتیپ </strong><strong>G5</strong><strong> (رقم پدیده) از لحاظ عملکرد و میزان روغن، رقم برتر و پایداری شناخته شد که می‌توان آن را برای همه محیط‌های دیم توصیه کرد</strong>