مقایسه برخی ژنوتیپ‌های لوبیای معمولی(Phaseolus vulgaris L) از لحاظ تحمل به خشکی به وسیله شاخص‌های ارزیابی تنش

Abstract

تنش خشکی به خصوص خشکی انتهای فصل، از مهم‌ترین عوامل کاهش عملکرد محصولات زراعی از جمله لوبیا‌ی معمولی است. به منظور شناسایی ارقام متحمل به خشکی، با 50 ژنوتیپ لوبیای معمولی شامل سه رقم شاهد (دهقان، ناز و بهمن)، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی تحت دو شرایط تنش و بدون تنش در سال زراعی 89-1388 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران - کرج اجرا شد. برای شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی، از شاخص‌های MP, GMP, HARM و STI به علت داشتن همبستگی مثبت و معنی‌دار با عملکرد در هر دو شرایط تنش و بدون تنش استفاده شد. با توجه به نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی، دو مولفه اول در مجموع 49/97% تغییرات را توجیه کردند، که ضرائب شاخص‌ها مولفه اول را به عنوان مولفه مقاومت و پایداری عملکرد، و مولفه دوم را به عنوان مولفه حساسیت به تنش خشکی معرفی کردند. پس از رسم نمودار بای‌پلات ژنوتیپ‌های 1، 16، 18 و 49 به عنوان ژنوتیپ‌های متحمل و دارای عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش، معرفی شدند. تجزیه‌خوشه‌ای بر اساس شاخص‌های معرفی شده و عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش، باعث قرارگیری ژنوتیپ‌ها در 4 کلاستر شد که ژنوتیپ‌های مقاوم به خشکی و با عملکرد بالا در کلاستر اول و ژنوتیپ‌های حساس به خشکی با حداکثر فاصله در کلاستر چهارم قرار گرفتند. با توجه به حداکثر فاصله ژنتیکی موجود بین این کلاسترها، بهترین نتیجه برنامه‌های اصلاحی در خصوص تولید ارقام هیبرید مقاوم به خشکی و دارای حداکثر عملکرد، از تلاقی این کلاسترها به دست خواهد آمد.