ارزیابی و پهنه‌‌بندی تناسب اراضی برای جنگل‌‌‌کاری با استفاده از روش فازی تحلیل شبکه‌‌ای (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سقزچی‌چای، اردبیل)

Abstract

با گسترش روزافزون جنگل‌زدایی، افزایش فرسایش خاک و رسوب در پایین‌دست حوزه‌‌‌‌های آبخیز، ضرورت توسعه جنگل در این مناطق آشکارتر می‌شود. در همین راستا، پیش از هرگونه اجرای پروژه جنگل‌کاری ‌‌باید مکان‌یابی مناطق مستعد و ارزیابی توان بوم‌شناختی منطقه مورد توجه قرار گیرد. هدف اصلی پژوهش پیش‌رو، بررسی قابلیت توسعه جنگل در حوزه آبخیز سقزچی‌چای شهرستان نمین استان اردبیل با استفاده از روش‌های ارزیابی چندمعیاره بود. ابتدا نقشه‌‌‌های کاربری سال‌‌های 1989 و 2019 با روش ماشین بردار پشتیبان با صحت کلی 5/95 درصد و ضریب کاپا 91/0 تهیه شد. با مقایسه دو نقشه فوق، اراضی جنگلی تخریب‌شده شناسایی شدند. این اراضی به‌عنوان مکان‌های با اولویت احیا و غنی‌سازی جنگل در منطقه معرفی شدند. در ادامه، 12 معیار با استفاده از روش‌های تحلیل شبکه‌‌ای و فازی به‌ترتیب وزن‌دهی و هم‌مقیاس شدند. درنهایت، روی‌‌هم‌گذاری لایه‌‌ها با روش ترکیب خطی وزنی انجام و نقشه تناسب جنگل‌‌کاری تهیه شد. نتایج نشان داد که 81/28 درصد از منطقه مورد مطالعه، پتانسیل زیاد یا خیلی زیادی برای توسعه جنگل دارند. معیارهای بارش، درجه‌حرارت و عمق خاک به‌عنوان مهم‌ترین عوامل برای توسعه جنگل شناخته شدند. تلفیق نتایج پتانسیل توسعه جنگل با کاربری فعلی جنگل نشان داد که 94/41 درصد از سطح جنگل‌‌های فعلی منطقه مورد مطالعه در طبقه با توان زیاد یا خیلی زیاد و 1/41 درصد نیز در طبقه با پتانسیل متوسط برای توسعه جنگل قرار گرفته‌اند. درمجموع، حوزه آبخیز سقزچی‌‌‌‌چای، قابلیت توسعه جنگل را داشت. همچنین، مدل فازی تحلیل شبکه‌‌ای (ANP Fuzzy) به‌خوبی قادر به شناسایی مناطق مناسب برای توسعه جنگل بود.