طبقه‌بندی اراضی به‌منظور برنامه‌ریزی استفاده ماشین‌های‌ حمل‌‌ونقل چوب در جنگل‌های شمال

Abstract

بهره‌برداری به مجموعه مراحل قطع و تبدیل و حمل آنها به کنار جاده های جنگلی و از آنجا تا بازار مصرف (کارخانه‌های صنایع چوب) اطلاق می‌شود. دشوارترین و پرهزینه‌ترین مرحله در عملیات بهره‌برداری مرحله کشیدن چوب‌ها از محل قطع تا کنار جاده‌های جنگلی است. این مرحله می‌تواند مراحل دیگر را تحت‌الشعاع قرار دهد و نیز آثار مثبت و منفی بسیاری بر طبیعت باقی گذارد. با درک این واقعیت، لزوم تهیه طرح‌های بهره‌برداری علاوه‌بر طرح‌های جنگل‌داری در برنامه پنج‌ساله اول (۷۲-۱۳۶۸) مد نظر قرار گرفت و اعتباری معادل ۳۰۰ میلیون ریال به این کار اختصاص یافت. تاکنون در طرح‌های بهره‌برداری اشاراتی به نقش عوامل شیب و آب و هوا و تأثیر آن بر روند بهره‌برداری شده است (تأثیر مستقیم آب و هوا بر اجرای عملیات بهره‌برداری تاکنون تشریح نشده است) در صورتی‌که عوامل محدود کننده جهت استفاده از ماشین‌های بهره‌برداری در طبیعت علاوه‌بر پارامترهای فوق عبارتست از: ناهمواری‌های زمین، استحکام خاک و قابلیت دسترسی به منطقه. این تحقیق به تشریح تأثیر این عوامل در استفاده از ماشین‌های چوب‌کشی می‌پردازد. به‌علاوه برای عوامل کیفی نامبرده یک طبقه‌بندی ارایه می‌دهد که گام اول استفاده از کامپیوتر جهت برنامه‌ریزی بهره‌برداری به‌شمار می‌رود. در این طرح سعی شده است تا براساس ضوابطی که ذکر آن خواهد شد، بررسی دقیقی در یک قطعه کوچک جنگلی به‌عنوان الگو و نمونه انجام پذیرد تا بر پایه آن بتوان طرح‌های جامع‌تر را در مقیاس وسیع‌تر اجرا نمود. درنتیجه این بررسی معلوم شد:<br /> - با وجود شیب مجاز استفاده از ابزار و ماشین‌های چوب‌کشی عامل استحکام خاک ۱۵٪ از مساحت قابل دسترسی را با محدودیت استفاده از ماشین‌ها مواجه می‌سازد.<br /> - وجود مسیرهای چوب‌کشی و میزان آن تأثیر زیادی بر مساحت قابل دسترس و نیز انتخاب وسیله مناسب چوب‌کشی دارد. به‌عنوان مثال در شرایط فعلی امکان استفاده از اسکیدر در ۲۵٪ و در صورت احداث ۳ مسیر چوب‌کشی جدید در ۶۵٪ از مساحت قابل دسترسی منطقه مقدور است.<br /> - رعایت محدودیت فصلی ناشی از آب و هوا در جنگل‌های شمال ایران تأثیر به‌سزایی بر سطح قابل دسترس با ماشین‌های زمینی دارد، به‌طوری‌که با رعایت فصل مساعد انجام کار ۱۰٪ به وسعت قابل دسترس با ماشین‌ها افزوده می‌شود.<br /> - طبقه‌بندی استحکام خاک با توجه به دو عامل بافت خاک و زهکشی الگوی خوبی برای جنگل‌های شمال ایران است.