کال‌زایی و باززایی شاخه ارس Juniperus excelsa با استفاده از روش درون‌شیشه‌ای

Abstract

جوانه‌زنی و زنده‌مانی کم رویان‌های بذرهای ارس یکی از مهم‌ترین مشکلات جنگل‌کاری این گونه درختی می‌باشد. صرف نظر از مشکلات موجود در روش‌های تکثیر جنسی این گونه، از آنجایی که تاکنون موفقیتی نیز در ریشه‌دار کردن قلمه‌های ارس حاصل نشده، به ریزازدیادی ارس در شرایط <em>in vitro</em> اقدام گردید. به این منظور، از سرشاخه‌های سبز درختان 8-10 ساله ارس (دارای برگ‌های سوزنی) نمونه‌هایی به طول 10 – 15 میلی‌متر جمع‌آوری گردید و پس از سترون‌سازی در 7 نوع محیط کشت (MS و 6 محیط MS که محتوی نیتروژنی آن تغییر داده شده است) حاوی غلظت‌های مختلفی از BAP, Kin, IBA, NAA, 2,4-D کشت گردید. سپس، محیط‌های کشت در یک اتاقک رشد با دمای 25 درجه سانتیگراد (روزانه) و 15 درجه سانتیگراد (شبانه)، 12 ساعت نور 2000 – 2500 لوکس و رطوبت 75 % نگهداری شدند. نتایج نشان می‌دهد که نه‌تنها تیمارهای هورمونی، بلکه تیمارهای ازتی نیز روی کال‌زایی تاثیرات مهمی می‌گذارند، به‌طوری‌که بهترین شرایط برای رشد کالوس، محیط‌های کشت فاقد نیترات پتاسیم و دارای ml/l 100 گلوتامین و نسبت هورمونی بیش از یک BAP/D-4،2 است. به‌علاوه، فصل جمع‌آوری نمونه‌های گیاهی نیز عامل مهمی در محدودیت کال‌زایی است، به‌طوری‌که کال‌زایی در نمونه‌های پاییزی بهتر از نمونه‌های بهاری می‌باشد. در هیچ‌یک از تیمارهای هورمونی در محیط MS شاخه‌زایی صورت نگرفت، ولی تیمارهای غذایی، MS تغییر یافته، باعث تشکیل اندام گردید، به‌طوری‌که با حذف منبع نیترات آمونیوم از محیط MS نه‌تنها رشد جوانه جانبی اولیه بلکه تشکیل جوانه‌های نوپدید به‌صورت مستقیم از پهنک برگ و از کالوس مشاهده شد.