بررسی ویژگیهای مورفولوژیکی برگ گردوی ایرانی (Juglans regia L.)

Abstract

شناسایی، حفاظت و استفاده از منابع ژنتیکی به عنوان یکی از ارزشمندترین ثروت‌های ملی هر کشور از اهمیت خاصی برخوردار است. درخت گردوی ایرانی (Persian Walnut ( <em>Juglans regia</em> L.)) نیز به دلیل ارزشهای چندگانه (خوراکی، چوب، حفاظتی، ژنتیکی و دارویی) خود یکی از منابع بسیار ارزشمند ژنتیکی ایران به شمار می‌آید. به همین منظور 32 صفت مورفولوژیکی برگ گونه گردوی ایرانی بر روی 243 پایه از 9 جمعیت (شامل 4 جمعیت خودرو و 5 جمعیت دست کاشت با تکرار نمونه‌برداری در دو سال پیاپی برای جمعیت‌های خودرو) تحقیق شد. اثر سال بر روی صفات بررسی گردید. اثر تعداد برگچه بر روی تغییر ارزش صفت درون هر ژنوتیپ نیز ارزیابی شد. با تجزیه واریانس صفات مورد بررسی، F ژنوتیپ در مورد تمامی صفات کمی در سطح 001/0 معنی‌دار شد و این نشانگر اختلاف بسیار معنی‌دار و تنوع مناسب صفات بررسی شده بین ژنوتیپهای مورد مطالعه است. با تصحیح ضریب تنوع (C.V.) (Coefficient of Variance) هر صفت (با کسر ضریب تغییرپذیری درون ژنوتیپ (C.V.G.) (Coefficient of Variance in Genotype) تصحیح شده براساس گروه‌های برگچه‌ای (5، 7، 9 و 11 برگچه‌ای) از ضریب تنوع اولیه)، ضریب تنوع صفات بسیار واقعی‌تری بدست آمد. به منظور تعیین کم‌تغییرپذیرترین صفات، بر پایه ضریب تغییرات این صفات درون ژنوتیپ‌ها (C.V.G.) با اعمال تصحیحات لازم در زمینه گروههای برگچه هر ژنوتیپ (در 243 تکرار- تعداد پایه‌های بررسی شده) مقایسه میانگینی براساس شیوه دانکن صورت گرفت. ضرایب همبستگی ساده میان صفات به تفکیک جوامع برگچه‌ای (5، 7 و 9 برگچه‌ای) مورد بررسی قرارگرفت. در نهایت با تجزیه و تحلیل خوشه‌ای (با شیوه UPGMA) (Unweighted Paired Group Method using Arithmetic averages) تمامی 243 پایه بررسی شده براساس تمامی 32 صفت مورد بررسی، 19 خوشه بدست آمد که هفت خوشه آن تک عضوی و چهار خوشه آن دو یا سه عضوی بودند. از مجموع بررسیهای صورت گرفته بر روی صفات برگی جمعیت‌های درخت گردو در ایران، مهمترین صفات تمایز دهنده قابل اعتماد مورفولوژیکی برگ گردوی ایران عبارت بودند از: طول بزرگترین برگچه، طول دمبرگ، شکل حاشیه برگچه، آرک تانژانت نسبت میانگین طول برگچه به میانگین عرض برگچه و آرک تانژانت نسبت نصف عرض برگ به طول دمبرگ