بررسی تأثیر شوری آب و خاک بر خشکیدگی درختان سرو نقره‌ای (Cupressus arizonica G.) در منطقه قم

Abstract

به‌منظور بررسی علل خشکیدگی تدریجی درختان سرو نقره‌ای، طرح تحقیقاتی طی سالهای 1382 تا 1384 در بوستان جنگلی غدیر (هموارلکها) در فاصله نه کیلومتری جنوب شهرستان قم اجرا شد. این بوستان جنگلی به‌وسعت 161 هکتار در سال 1366 توسط اداره منابع طبیعی شهرستان قم احداث شده است. در این تحقیق صفات کمی و کیفی شامل تعداد در قطعه نمونه و تراکم درختان، دور تنه، ارتفاع درخت (شامل ارتفاع کل، تنه و تاج)، قطر تاج، سن درختان، فرم تنه، شاخص شادابی و سطح سایه‌انداز درخت ارزیابی گردید. با دسته‌بندی درختان از نظر شادابی در چهار گروه کاملاً پژمرده تا کاملاً شاداب، مشخصات هر گروه در چهار تکرار یادداشت ‌برداری شد. داده‌های جمع‌آوری شده از قطعات نمونه ثابت به مساحت 1/0 هکتار به‌صورت دایره‌ای و همچنین اطلاعات مربوط به آزمایشهای خاک، آب و گیاه در چهار گروه از درختان با درجه خشکیدگی متفاوت دسته‌بندی شده و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی، تجزیه و تحلیل آماری شدند. تجزیه واریانس صفات مورد بررسی نشان داد که چهار گروه درختان سرو‌ نقره‌ای از نظر طبقه شادابی، مقادیر کلر، بور، مس و روی در سطح 1 درصد و از نظر فسفر، پتاسیم و آهن در سطح 5 درصد اختلاف معنی‌داری دارند. مقایسه میانگین عناصر در برگ به تفکیک چهار تیمار آزمایشی نشان داد که بیشترین میزان کلر، بور و روی به تیمارهای 1 و 2 (به‌ترتیب دارای کمترین نمره زنده‌مانی) تعلق داشت. بنابراین در این تحقیق مهمترین عامل خشکیدگی درختان سرو نقره‌ای نامناسب بودن خاک و شوری آب تعیین شد. سرو نقره‌ای به خاک سبک و با زهکشی مناسب‌ نیاز دارد، از اثر شوری آب و خاک و تجمع املاح و جذب آن توسط درختان، اختلالات تغذیه‌ای و در نهایت اختلالات فیزیولوژیکی بوجود آمده که درختان به‌تدریج ضعیف شده و پس از مدتی خشک شده‌اند. تجزیه برگهای درختان نشان داد که سدیم و کلر به‌مقدار بسیار زیادی جذب گیاه شده، بنابراین غلظت این عناصر در برگها افزایش چشمگیری داشت و به‌حد سمیت رسیده بود. همچنین در درختان خشکیده غلظت آهن، روی، منگنز و مس به‌شدت افزایش یافته که نشان‌دهنده بهم‌خوردن تعادل تغذیه‌ای درختان در اثر شوری بود. با ضعیف‌ شدن درخت و تشدید شرایط نامساعد، عوامل ثانویه از جمله قارچ بیماریزای<em>Nattrassia mangiferae </em><em> </em>نیز گیاه را تحت تأثیر قرار داده و روند خشکیدگی درخت را تسریع و تشدید نموده ‌است.