بررسی برخی از نیازهای رویشگاهی و خصوصیات کمی و کیفی بنه در جنگل‌های شهرستان خلخال

Abstract

بنه (پسته وحشی) درختی است که در بیشتر اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک ایران رویش دارد و منطقه خلخال یکی از رویشگاه‌های مهم آن در استان اردبیل است. به‌منظور شناخت شرایط رویشگاهی این گونه در منطقه خلخال، شش رویشگاه، بنه‌خلخال، مزرعه، نوده، کندرق، جعفرآباد و نیمهیل انتخاب و خصوصیات خاک، اقلیم، پستی و بلندی و رشد درختان بنه آنها مورد مطالعه قرار گرفتند. در کل 109 قطعه نمونه به مساحت 400 مترمربع به‌روش انتخابی تعیین و خصوصیات کمی درختان بنه شامل تعداد در قطعه نمونه، ارتفاع کل، قطر برابرسینه، رویه‌زمینی، طول تنه و قطر تاج اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که بنه در ارتفاع بین760 تا 1800 متر از سطح دریا و در رویشگاه‌هایی که متوسط بارندگی سالیانه 320 تا440 میلی‌متر و میانگین دمای سالیانه آنها بین 2/10 تا1/17 درجه سانتی‌گراد متغیر است، پراکنش دارد. خاک رویشگاه‌های پسته وحشی از نوع خاکهای کم‌تحول یافته لیتوسول کم‌عمق تا نیمه‌عمیق می‌باشد. اسیدیته خاک از 4/7 تا 1/8 و هدایت الکتریکی آن 21/0 تا 39/0 دسی‌زیمنس بر متر متغیر است. بنه در منطقه شش تیپ غالب را تشکیل می‌دهد که عبارتند از: تیپ خالص بنه، تیپ ارس ـ افرا همراه بنه، تیپ سیاه‌تلو ـ بنه، تیپ بنه ـ بادام همراه قره‌میخ، تیپ ارس ـ بنه همراه بادام و تیپ سیاه‌تلو ـ ارس همراه بنه. نتایج آماربرداری نشان داد که میانگین قطر برابرسینه درختان بنه‌ در رویشگاه مزرعه 6/14 سانتی‌متر و در رویشگاه نیمهیل 6/4‌‌‌ سانتی‌متر می‌باشد. حداکثر ارتفاع تنه در رویشگاه مزرعه 9/1 متر و حداقل آن در‌ رویشگاه جعفرآباد 81/0 متر ارزیابی شد. میانگین قطر تاج درختان 48/2 متر و میانگین ارتفاع کل درختان بنه 90/2 متر است که به‌دلیل قطع و بهره‌برداری بی‌رویه درگذشته، فاقد تنه واحدی می‌باشند.