تأثیر تغییر کاربری زمین بر کارکرد اکوهیدرولوژیک تاج‌پوشش در جنگل بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl)، حوضه آبخیز قلعه‌گل استان لرستان

Abstract

تغییر کاربری زمین بر کارکرد اکوهیدرولوژیک تاج‌پوشش تأثیر به‌سزایی دارد. این پژوهش در چهار کاربری متداول زمین شامل جنگل به‌نسبت مطلوب، جنگل تخریب‌شده، جنگل زراعت‌شده و باغ که نتیجه تغییر کاربری جنگل بلوط ایرانی (<em>Quercus brantii </em>Lindl<em>.</em>) در حوضه آبخیز قلعه‌‌گل (خرم‌آباد، لرستان) بودند، انجام شد. بارش و تاج‌بارش به‌مدت یک سال اندازه‌گیری شدند. اندازه‌گیری بارش، با نصب چهار جمع‌آوری‌کننده بارش در عرصه باز مجاور کاربری‌های مورد نظر انجام شد. برای اندازه‌گیری تاج‌بارش، در هریک از کاربری‌ها 12 درخت به‌طور تصادفی انتخاب شدند و زیر تاج هر درخت چهار جمع‌آوری‌کننده تاج‌بارش نصب شد. مشخصه‌های کمی درختان با انتخاب 15 قطعه‌نمونه به مساحت 2500 متر مربع در هریک از کاربری‌ها اندازه‌گیری شد. براساس نتایج، میزان بارش سالانه 526/3 میلی‌متر بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت معنی‌داری بین مقادیر تاج‌بارش و اتلاف تاجی در کاربری‌های بررسی‌شده شامل جنگل به‌نسبت مطلوب (353/9 و 172/4 میلی‌متر)، جنگل تخریب‌شده (403 و 123/4 میلی‌متر)، جنگل زراعت‌شده (429/8 و 96/5 میلی‌متر) و جنگل تبدیل‌شده به باغ (418/3 و 108 میلی‌متر) در سطح اطمینان 95 درصد وجود داشت. کارکرد اکوهیدرولوژیک تاج‌پوشش در جنگل به‌نسبت مطلوب (با انبوهی تاج‌پوشش 60 درصد و تراکم 212 اصله در هکتار) در مقایسه با جنگل تخریب‌شده (با انبوهی تاج‌پوشش 26 درصد و تراکم 144 اصله در هکتار) و جنگل زراعت‌شده (با انبوهی تاج‌پوشش 11 درصد و تراکم 52 اصله در هکتار) با کمترین تأثیر منفی مواجه بود. اجزای مدل‌های رگرسیون نشان دادند که برآورد اتلاف تاجی با استفاده از بارش (o/794< <em>r²</em><o/856) در مقایسه با قطر برابر سینه (o/794< <em>r²</em><o/856) دقت بیشتری داشت. شناختی که یافته‌های این پژوهش از کارکرد اکوهیدرولوژیک تاج‌پوشش ارائه می‌کند، می‌تواند در مدیریت منابع جنگلی برای تنظیم روابط بین تاج‌پوشش و چرخه آب به‌کار گرفته شود.