تحلیل خطر آتش‌سوزی جنگل‏های هیرکانی شمال‌شرق ایران با استفاده از شاخص‌های کچ-بایرام و مک-آرتور

Abstract

جنگل بخش مهمی از زیست‌بوم زمین است؛ یک منبع بزرگ برای مقاصد و مصارف مختلف بشر که با رشد جمعیت در قرن حاضر و با وقوع آتش‌سوزی‌های متعدد کمیت و کیفیت آن به مخاطره افتاده است. از این‌رو، در این پژوهش به‌منظور کاهش این مخاطرات، شاخص خشکی کچ-بایرام و شاخص خطر آتش‌سوزی جنگل مک-آرتور و چگونگی تعیین مناطق دارای قابلیت آتش‌سوزی در جنگل‏های هیرکانی دو استان گلستان و خراسان شمالی بررسی شده‏است. از عامل‏های اقلیمی (بیشینه دما، کمینه رطوبت نسبی، میانگین سرعت باد، میزان بارش و تبخیر روزانه) برای سال‌های 1384تا1393 در قالب این شاخص‏ها استفاده‌ شد. همچنین با کمک این اطلاعات پهنه‌بندی شاخص مک-آرتور و شاخص خشکی کچ-بایرام در بازه زمانی مذکور با بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) انجام گردید؛ نتایج به‌دست‌آمده مشخص کرد که ارتباط معنی‌داری بین شاخص آتش‌سوزی مک-آرتور و شاخص خشکی کچ-بایرام در مناطق موردمطالعه وجود نداشت؛ در مورد مناطق پرخطر شاخص خشکی کچ-بایرام شاخص خوبی برای تشخیص قابلیت آتش‌سوزی نبود. درحالی‌که شاخص آتش‌سوزی مک-آرتور مناطق پرخطر را به‌خوبی مشخص کرد. همچنین نتایج نشان داد که شاخص خشکی کچ-بایرام در مناطق کم باران که در محدوده اقلیمی نیمه‌خشک و نیمه مرطوب قرار دارند نمی‌تواند کاربرد دقیقی داشته باشد، از طرفی، در مناطقی که آتش‌سوزی رخ‌داده است شاخص آتش‌سوزی مک-آرتور خطرناک بودن منطقه را نشان می‌دهد؛ هرچندکه آتش‌سوزی مزبور، منشأ اقلیمی نداشته باشد. بنابراین شاخص آتش‌سوزی مک-آرتور، با مشخص کردن مناطق دارای قابلیت آتش‌سوزی در جلوگیری یا کاهش آسیب‏های ناشی از آتش‌سوزی در جنگل‏های ایران، بسیار تأثیرگذار است.