بررسی اثر برخی عوامل محیطی بر خصوصیات ریخت‌شناسی و میزان اسانس آویشن کرمانی (Thymus caramanicus Jalas)

Abstract

گیاه آویشن کرمانی با نام علمی <em>Thymus</em> <em>caramanicus</em> Jalas متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) می‌باشد. از میان 250 گونه مختلف از این جنس که در سراسر جهان پراکنش دارند، 14 گونه در کشور ایران رویش طبیعی دارند. گونه آویشن کرمانی یکی از 4 گونه اندمیک در ایران می‌باشد که در قسمت‌های مرکزی ایران پراکنش دارد. در این پژوهش پس از شناسایی رویشگاه‌های این گونه در سه منطقه از استان کرمان، یک منطقه از استان اصفهان و سه منطقه از استان سمنان، از هر رویشگاه ده نمونه کامل گیاهی در زمان گلدهی برای ارزیابی ویژگی‌های ریخت‌شناسی و سرشاخه‌های گلدار برای استخراج اسانس جمع‌آوری شد. مشخصات مربوط به هر رویشگاه یادداشت‌برداری گردید و از هر رویشگاه سه نمونه خاک برای ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نمونه‌گیری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت به‌علاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. داده‌های بدست آمده با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS تجزیه آماری شد و همبستگی بین صفات ارزیابی شده و میزان اسانس تعیین گردید. تجزیه خوشه‌ای، صفات ارزیابی شده جمعیت‌های مورد مطالعه را در دو گروه مجزا قرار داد. جمعیت‌های جمع‌آوری شده از استان کرمان و اصفهان در یک گروه و جمعیت‌های جمع‌آوری شده از استان سمنان در گروهی دیگر قرار گرفتند. تفاوت این دو گروه در جدا شدن از هم را می‌توان به شرایط اقلیمی مختلف در این رویشگاه‌ها و سازگاری این گونه به شرایط مختلف محیطی نسبت داد. در نهایت جمعیت‌های موجود در استان کرمان به‌دلیل داشتن خصوصیات رویشی و زایشی بهتر از قبیل بالا بودن طول ساقه گلدار، طول و عرض برگ، تعداد گل در گل‌آذین و طول جام گل و همچنین عملکرد بالای اسانس در دامنه 2 تا 3 درصد می‌تواند در برنامه‌های به‌نژادی یا برای کشت و تولید مورد توجه قرار گیرد.