ارزیابی اثر کشت و اهلی‌سازی و مراحل مختلف برداشت بر رشد و مواد مؤثره دو گونه‌ از جنس آویشن (Thymus L.) در استان خراسان شمالی

Abstract

به‌منظور بررسی تأثیر کشت و اهلی کردن دو گونه‌ از جنس آویشن (<em>Thymus</em> L.)در اکوسیستم‌های زراعی در استان خراسان شمالی، آزمایشی در سال‌های 88-1384، در مزرعه ایستگاه تحقیقاتی کهنه‌کند بجنورد انجام گردید. این دو گونه شامل گونه بومی آویشن خراسانی (<em>Thymus transcaspicus</em>) و گونه آویشن باغی (<em>Thymus vulgaris</em>) بود. تیمارهای مورد بررسی شامل مراحل مختلف برداشت بود. هر کدام از گونه‌ها، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار آزمون شدند. نتایج سال‌های آزمایش برای هر کدام از گونه‌ها جداگانه و به‌صورت تجزیه مرکب مورد آزمون قرار گرفت. براساس یافته‌های این پژوهش، تعداد و ترتیب میزان درصد ترکیب‌های اصلی در هر دو گونه آویشن (<em>T. transcaspicus</em> و <em>T. vulgaris</em>) تفاوت چندانی نداشت. در هر دو گونه آویشن کمّیت‌های اندازه‌گیری شده تحت تأثیر مراحل مختلف برداشت در هر دو سال قرار گرفتند و بیشترین وزن خشک اندام در هر دو گونه، مربوط به مرحله‌ی انتهای گلدهی در هر دو سال آزمایش بود. مراحل مختلف برداشت بر ترکیب موجود در اسانس اندام هوایی در هر دو گونه آویشن در هر دو سال در مراحل مختلف تأثیرات متفاوتی داشتند. با این حال روند عملکردهای کمّی به‌ویژه عملکرد اسانس به‌عنوان عملکرد اقتصادی در هر دو گونه به این صورت بود که مرحله اواسط گلدهی در سال سوم از نظر برداشت اقتصادی بیشتر، مناسبتر به نظر می‌رسد. چون بیشترین عملکرد اسانس در هر دو گونه، در اواسط مرحله گلدهی سال سوم، بیشترین بازدهی را نشان داد. ضمن اینکه عملکرد اسانس گونه <em>T. vulgaris</em> به‌مراتب بیشتر از گونه آویشن <em>T. transcaspicus</em> بود.