پهنه‌بندی زیست‌اقلیم گیاهی مریم‌نخودی شرقی (Teucrium orientale L.) در استان اصفهان با استفاده از روشهای آماری چند متغیره و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

Abstract

کشاورزی و منابع طبیعی بشدت به آب و هوا و اقلیم وابسته‌اند و از این‌رو تنوع اقلیمی و تغییرات آن،‌ چه در کوتاه‌مدت (در طول دوره رشد گیاه) و چه در درازمدت، نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان تولید و پایداری آن دارد. هدف از این پژوهش، بررسی و تعیین مهمترین عناصر اقلیمی مؤثر بر پراکنش گونه مریم‌نخودی شرقی (<em>Teucrium orientale</em> L.) و در نهایت، پهنه‌بندی زیست‌اقلیم آن در استان اصفهان بود. بدین منظور، ابتدا اقدام به ایجاد پایگاهی مرکب از 16 متغیر اقلیمی ایستگاه‌های هواشناسی استان اصفهان طی دوره‌ آماری مشترک 40 ساله (2009-1970) که از اهمیت بیشتری در ارتباط با اکولوژی گیاهی برخوردار بودند، گردید. از روش تحلیل عاملی با دوران واریمکس، به‌منظور کاهش ابعاد ماتریس داده‌ها و از روش تحلیل خوشه‌ای سلسله مراتبی به طریق وارد، برای پهنه‌بندی زیست‌اقلیم گونه مریم‌نخودی شرقی در استان استفاده شد و 5 پهنه اقلیم رویشی منطبق بر ارتفاعات استان برای گونه شناسایی و نامگذاری شدند. به‌منظور بررسی فضایی متغیرهای اقلیمی ممیز، نتایج حاصل از تحلیل عاملی به محیط GIS وارد و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پهنه‌بندی این عوامل نیز انجام شد. یافته‌های این تحقیق نشان داد، 4 عامل اول 6/93% از پراش متغیرهای اولیه را بیان می‌کند. این عوامل عبارت بودند از: بارش، روز یخبندان، تابش و سرعت باد که به‌ترتیب 43/42، 93/31، 40/10 و 83/8 درصد از تغییرات را نشان دادند.