ارزیابی ویژگی‌های مورفولوژیک، ساختار کرک‌ و ارتباط آنها با میزان اسانس در چهار گونه آویشن (Thymus sp.)

Abstract

در آویشن (<em>Thymus</em>) برگ مهمترین اندام تولیدکننده اسانس است و کرک‌های ترشحی غده‌ای روی سطوح اندام هوایی ظرفیت منحصر به فردی برای سنتز و ترشح مواد مؤثره دارند. در این بررسی ویژگی‌های مورفولوژیک و انواع ساختار کرک در چهار گونه آویشن شامل <em>T. transcaucasicus</em>، <em>T. carmanicus</em>، <em>T. daenensis</em> و <em>T. armeniacus</em> ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بیانگر اختلاف معنی‌داری بین گونه‌ها برای صفات طول ساقه، طول و تعداد برگ، وزن تر و خشک بوته، وزن خشک برگ و ساقه، تعداد کرک‌های غده‌ای برگ، طول کرک، عملکرد و درصد اسانس بود. گونه <em>T. armeniacus</em> بیشترین تعداد کرک را نشان داد، در حالی‌که بیشترین طول کرک مربوط به گونه <em>T. transcaucasicus</em> بود. بیشترین درصد و عملکرد اسانس به‌ترتیب در گونه‌های <em>‌</em><em>T. carmanicus</em> و <em>T. daenensis</em> ناشی از تعداد کرک غده‌ای و تعداد برگ بیشتر مشاهده گردید. نتایج اسکن میکروسکوپ الکترونی (SEM) نشان داد از بین انواع کرک غده‌ای در هر چهار گونه مورد نظر تنها کرک غده‌ای سپری در برگ وجود داشت. ضرایب همبستگی مثبت و معنی‌‌دار بین تعداد کرک غده‌‌ای سطح رویی و زیری برگ با درصد و عملکرد اسانس تأکیدی بر نقش این ویژگی در تولید اسانس دارد. در تجزیه رگرسیون مرحله‌ای برای وزن خشک (متغیر تابع)، بیشترین ضرایب مثبت رگرسیون مربوط به وزن خشک برگ بود و 97% تغییرات را توجیه نمود. زمانی که عملکرد اسانس به‌عنوان متغیر تابع لحاظ گردید، تنها صفت طول کرک با توجیه 49% از تغییرات این صفت، وارد مدل شد.