زمین‌شیمی و سنگ‌زایی گرانودیوریت‌های کالک‌آلکالن ده‌بالا (جنوب‌باختری بویین‌زهرا، استان قزوین)

Abstract

توده آذرین درونی ده‌بالا در محدوده 45 کیلومتری جنوب‌باختری شهرستان بویین‌زهرا در استان قزوین رخنمون دارد. این توده بیشتر از گرانودیوریت هستند و با نفوذ به درون سنگ‌های آتشفشانی-رسوبی ائوسن در مجموعه ماگمایی ارومیه-دختر (UDMA)، هاله دگرگونی حرارتی باریکی در سنگ‌های میزبان پدیده آورده است. گرانودیوریت‌ها با 9/66-2/64SiO₂₌، از نوع کالک‌آلکالن غنی از پتاسیم هستند و ویژگی‌های سنگ‌های متاآلومین (1/1>A/CNK) را نشان می‌دهند. در نمودار عنکبوتیِ عناصر فرعی بهنجارشده به ترکیب گوشته اولیه، نمونه‌ها الگوی همانندی دارند و از عناصر Cs، Th، U، K و Zr غنی‌شدگی و از عناصر P، Ti، Nb و Ba تهی‌شدگی نشان می‌دهند. در الگوی عناصر خاکی نادر که به ترکیب کندریت بهنجار شده، نمونه‌ها دارای آنومالی منفی متوسط یوروپیم، غنی‌شدگی LREE نسبت به HREE و الگوهای جدایش‌شده متوسط در REE هستند که از ویژگی‌های زمین‌شیمیایی گرانیتوییدهای نوع I به‌شمار می‌آیند. میزان TiO₂ و P₂O₅ کم همراه با نسبت Th/Ta بالا (23/6-35/9) نشان‌دهنده ماگماتیسم وابسته به فرورانش است. گرانودیوریت‌های ده‌بالا ویژگی‌های زمین‌شیمیایی توده‌های آذرین درونی که در کمان‌های ماگمایی حاشیه فعال قاره‌ای پدید می‌آیند را نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها شامل ماهیت کالک‌آلکالن آنها، آنومالی شدید منفی Nb، الگوهای LREE غنی‌شده و جدایش ضعیف در MREE و HREE هستند. غنی‌شدگی از عناصر ناسازگار La، Ce، Rb، Th، K و Nd در کنار آنومالی منفی Ti، Ba، Eu، Nb و P نیز نشان‌دهنده ریشه‌‌گرفتن ماگما از ذوب‌بخشی پوسته زیرین دارد. حضور انکلاوهای میکروگرانولار مافیک (MME) در گرانودیوریت‌ها به‌همراه بافت‌های نبود تعادل در بلورهای پلاژیوکلاز و همچنین، بلورهای پلاژیوکلاز در مرز مشترک میان گرانودیوریت‌ها و انکلاوها می‌تواند نشان‌دهنده آمیزش ماگمای پوسته با ماگمای مافیک جداشده از گوشته باشد.