تعیین سن زیرکن به روش U-Pb-Th، ژئوشیمی ایزوتوپ‌های Sr و Nd و تعیین ﻣﻨﺸﺄ پبل‌های گرانیتوییدی کنگلومرای سازند قره‌قیطان‌ در منطقه آق‌دربند

Abstract

کنگلومرای سازند قره‌قیطان‌ (پرمین فوقانی تا تریاس آغازین) بخشی از پی‌سنگ حوضه رسوبی کپه‌داغ در ناحیه آق‌دربند در شمال‌شرقی ایران است. قطعات پلوتونیک کنگلومرا عمدتاً از گرانیت، آلکالی‌گرانیت و کمتر مونزونیت تشکیل شده است. این پبل‌ها عمدتاً غنی از پتاسیم بوده، ماهیتی شدیدآً پرآلومین تا متاآلومین دارند. پذیرفتاری مغناطیسی (SI ^5-10×2 تا<br /> SI ^5-10×27)، ترکیب کانی‌‌شناسی، طیف ترکیبی عمدتاً گرانیتی و ویژگی‌های ژئوشیمیایی، نشان می‌دهد که همه پبل‌ها به گرانیتوییدهای سری ایلمنیت (احیایی) تعلق دارند. سن‌سنجی به روش U-Pb بر روی کانی زیرکن، سن میانگین 343 میلیون سال (کربونیفر) را برای تبلور پبل گرانیتی مشخص کرد. مقدار نسبت ⁸⁷Sr/⁸⁶Sr اولیه با توجه به سن به‌دست آمده از زیرکن بین 7068/0 و 7062/0، مقدار ¹⁴³Nd/¹⁴⁴Nd اولیه بین 511936/0 و 511938/0 و εNd اولیه 03/5- تا 99/4- متغیر است. بنابراین، ماگما از ذوب‌بخشی سنگ‌های پوسته قاره‌ای ﻣﻨﺸﺄ گرفته است. بر اساس مقدار ¹⁴³Nd/¹⁴⁴Nd و εNd حداقل سن سنگ ﻣﻨﺸﺄ رسوبی دگرگون شده 1400 میلیون سال بوده است. در مرکز زیرکن‌ها نسل‌های متفاوت زیرکن (گرد شده) با سن‌های 1986، 1039 و 645 میلیون سال شناسایی شدند. این زیرکن‌ها از سنگ ﻣﻨﺸﺄ به‌همراه ماگما بالا آورده شده‌اند. در زمان تشکیل سنگ ﻣﻨﺸﺄ در منطقه سنگ‌هایی با سن‌های پروتروزوییک به‌عنوان پی‌سنگ قدیمی در ناحیه وجود داشته است. مقایسه سن توده‌های گرانیتی نوع احیایی ده‌نو، کوهسنگی و خواجه مراد (اواخر تریاس) که نتیجه برخورد صفحات ایران و توران هستند با سن پبل گرانیتی (کربونیفر)، نشان می‌دهد که پبل‌ها حاصل یک برخورد بسیار قدیمی‌تر بین خرده قاره‌های موجود در محل تشکیل آن‌ها (در شمال منطقه آق‌دربند و احتمالاً در کشور ترکمنستان) بوده‌اند.