شیمی ‌کانی، دما- فشارسنجی و بررسی‌ پراکندگی اندازه بلور در سنگ‌های آتشفشانی شیرینک: توضیحی برای پیدایش سنگ‌های آتشفشانی در جنوب‌خاوری ارومیه- دختر (استان کرمان)

Abstract

سنگ‌های آتشفشانی شیرینک در بخش جنوب‌خاوری پهنه آتشفشانی ارومیه- دختر جای دارند. این سنگ‌ها در استان کرمان به‏‌نام پهنه دهج- ساردوییه شناخته می‏‌شوند. برپایه یافته‌های سنگ‏‌نگاری، گدازه‏‌های منطقه بازالت و اندزیت هستند. این سنگ‌ها بیشتر از کانی‏‌های درشت‌بلورِ پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن و الیوین، به‌همراه کانی‏‌های ثانویه (مانند: کوارتز، کلسیت و کلریت) در زمینه‏‌ای میکرولیتی و ریزبلور ساخته شده‏‌اند. برپایه بررسی شیمی‌کانی، پلاژیوکلازها لابرادوریت و بیتونیت هستند و هنگام پیدایش، دچار آمیختگی دمایی و ترکیبی شده و بافت غربالی نشان می‌دهند. با پردازش تصویر مقطع‌های نازک و با به‌کار‌گیریِ روش پراکندگی اندازه بلور (CSD) ، شکل سه‌بعدی بلورهای پلاژیوکلاز و همچنین، زمان رشد و سرعت هسته‌بندی این بلورها برآورد شد. ازاین‌رو، شکل پلاژیوکلازها، تخته‌ای و نسبت محورهای کوتاه: متوسط: بلند به‌ترتیب برابر با 10:7:1 به‌دست‌آمد. برپایه داده‌‌های به‌دست‌آمده زمان رشد بلور‌های پلاژیوکلاز منطقه 27/40 سال باشد که با سرشت ماگماهای بازالتی همخوانی دارد. برپایه تغییرات شیب نمودار CSD، ﺗﺄثیر آمیزش ماگمایی بر پیدایش ماگما به‌خوبی آشکار است. کلینوپیروکسن‌های منطقه از نوع اوژیت بوده و از دیدگاه شرایط فیزیکی، در فشار متوسط تا بالا و دمای 550 تا 1110 درجه سانتیگراد متبلور شده‌اند. از دیدگاه شرایط شیمیایی، پیدایش این کانی‌ها در محیطی با اکسیژن متغیر روی داده و میزان آب ماگما نزدیک به 10 درصد برآورد شده است. بررسی‏‌های سنگ‌زایی برپایه شیمی کلینوپیروکسن نشان‌دهندة جای‌داشتن سنگ‌های بازیک منطقه در گسترة سری‌های توله‏‌ایتی تا کالک‏‌آلکالن و وابسته به کمان‌های آتشفشانی (فرو‌رانش نئوتتیس) است.