تغییرات عناصر اصلی، فرعی و نادر خاکی در پهنه‌های دگرسانی گرمابی ولکانیک‌های غرب افیولیت نایین (ایران مرکزی)

Abstract

سنگ‌های آتشفشانی بررسی شده در 39 کیلومتری شهرستان نایین و در کمربند آتشفشانی-ماگمایی ارومیه-دختر قرار دارد. سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری منطقه تحت تأثیر نفوذ سیالات دگرسان کننده دچار دگرسانی گرمابی شده‌اند. بر اساس بررسی‌های صحرایی و مشاهدات میکروسکوپی سنگ‌های آتشفشانی و آذرآواری غالب منطقه شامل: آندزیت‌بازالت، آندزیت، داسیت، ریولیت، توف و ایگنمبریت در ارتباط با فعالیت‌های ولکانیکی ائوسن است. بر پایه بررسی‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی، سنگ‌های منطقه تحت تأثیر دگرسانی پروپلیتیک، فیلیک، آرژیلیک و سیلیسی قرار گرفته‌اند، به گونه‌ای که پردازش تصاویر ماهواره‌ای حضور این دگرسانی‌ها را تأیید می‌نماید. دگرسانی آرژیلیک گستردگی بیشتری در منطقه دارد. الگوی رفتار عناصر نادر خاکی در پهنه‌های مختلف دگرسانی متفاوت است. آنومالی منفی ایروپیوم (Eu) در الگوی پهنه دگرسانی رسی (آرژیلیک) بر حضور کانی‌های رسی دلالت دارد. حداکثر تهی‌شدگی REE‌ها در نمونه‌های با دگرسانی سیلیسیک دیده می‌شود که نشانه تجزیه کامل کانی‌های اولیه سنگ میزبان، کاهش شدید pH و افزایش نسبت سیال به سنگ است. محاسبات تغییر جرمی نشان می‌دهد که در جریان دگرسانی، برخی عناصر دچار غنی‌شدگی و برخی دیگر دچار تهی‌شدگی شده‌اند. نمونه‌های پهنه و پروپلیتیک به ترتیب بیشترین و کمترین تغییرات جرم را نشان می‌دهد.