تغییر غلظت هورمون‌های برون‌زا و تأثیر آن بر روی بلوغ رویان‌های بدنی و ریزبنه‌زایی زعفران زراعی (Crocus sativus L.)

Abstract

زعفران از جمله گیاهان زراعی و ارزشمند استان خراسان است که با استفاده از بنه تکثیر می‌شود. این روش سنتی همراه با مشکلات عدیده‌ای، همچون تهاجم عوامل بیماریزا به بنه‌ها، نیازمند به دوره‌ای طولانی است. کاربرد طیفی از تنظیم‌کننده‌های رشد و القای رویان‌زایی بدنی، روشی مؤثر برای تکثیر سریع و انبوه بنه‌های سالم در شرایط آزمایشگاهی است. در این تحقیق تأثیر 4 هورمون برون‌زا طی یک دوره سه ماهه در محیط‌کشت پایه موراشیگ و اسکوک (MS 2/1) بر روی بلوغ رویان‌های کروی، جوانه‌زنی و تولید ریزبنه زعفران بررسی شده است. اثر هورمون‌های گیاهی با استفاده از NAA (در غلظت‌های 1/0، 25/0 و 5/0 میلی‌گرم در لیتر) و IBA (در غلظت‌های 5/0، 1 و 2 میلی‌گرم در لیتر)، BAP (در غلظت‌های 25/0، 5/0 و 1 میلی‌گرم در لیتر) و ABA (در غلظت‌های 5/0، 1، 2و 4 میلی‌گرم در لیتر) مورد آزمون قرار گرفت. همۀ آزمایش‌ها در قالب طرح‌های آماری کاملاً تصادفی با حداقل 4 تکرار اجرا گردید. نتایج حاصل نشان داد که بیشترین تعداد رویان کروی در محیط MS 2/1 حاوی<br /> mg/l NAA 1/0 تشکیل شدند، اما این محیط در مقایسه با محیط‌های حاوی BAP و IBA برای بلوغ رویان‌های کروی مناسب نبود. پس از گذشت دو ماه، استفاده از هورمون IBA در غلظت‌های 1 تا 2 میلی‌گرم در لیتر بهترین تیمار برای القای بلوغ رویان و تشکیل ریزبنه بود. هر چند در پایان ماه سوم بیشترین تعداد رویان بالغ در محیط<br /> MS 2/1 حاوی B‏AP mg/l 5/0 به دست آمده بود، ولی تداوم کاربرد هورمون فوق در ریزبنه‌زایی مؤثر واقع نشد. غلظت‌های مختلف ABA موجب پیشبرد سریع بلوغ رویان‌های کروی شد اما در رابطه با تکثیر ریزبنه‌ها اثر مثبتی نداشت.