شاخص‌های تغذیه‌ای کرم غوزه پنبه Helicoverpa armigera روی چهار رقم نخود و یک رقم لوبیا چشم بلبلی

Abstract

کرم غوزۀ پنبه<em>Helicoverpa armigera</em> (Hübner) آفتی با دامنۀ میزبانی وسیع است که هرساله خسارت زیادی به انواع محصولات زراعی در بسیاری از کشورهای جهان وارد می‌کند. در پژوهش حاضر شاخص‌های تغذیه‌ای لاروهای سنین سوم تا ششم این آفت روی رژیم غذایی تهیه‌شده از بذور چهار رقم نخود (آرمان، آزاد، بینیویچ و هاشم) و یک رقم لوبیا چشم‌بلبلی (مشهد) در شرایط آزمایشگاهی با دمای 1±25 درجۀ سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دورۀ نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مطالعه شد. نتایج نشان داد که شاخص‌های تغذیه‌ای لاروهای سنین مختلف این آفت به‌طور معناداری تحت تأثیر میزبان‌های مورد مطالعه قرار گرفتند. بر همین اساس، بیشترین و کمترین مقادیر شاخص بازدهی تبدیل غذای خورده‌شدۀ ((ECI مجموع سنین لاروی به‌ترتیب روی ارقام آرمان (427/0) و آزاد (027/0) به‌دست آمد. علاوه بر این، بیشترین شاخص بازدهی تبدیل غذای هضم‌شده ((ECD در کل سنین لاروی نیز روی رقم بینیویج (567/0) و کمترین مقدار این شاخص نیز روی رقم آزاد (030/0) ثبت شد. مقادیر شاخص مصرف (CI) مجموع سنین لاروی نیز روی ارقام مختلف از نظر آماری متفاوت بود و بیشترین و کمترین مقادیر این شاخص به‌ترتیب مربوط به لاروهای تغذیه‌شده با ارقام هاشم (902/3 میلی‌گرم/ میلی‌گرم/ روز) و آرمان (977/1 میلی‌گرم/ میلی‌گرم/ روز) بود. بیشترین مقدار شاخص تقریبی هضم‌شوندگی غذا (AD) برای لاروهای سنین سوم تا ششم نیز روی رقم هاشم محاسبه شد (933/0). بیشترین مقادیر نرخ رشد نسبی (RGR) و نرخ مصرف نسبی (RCR) در مجموع سنین لاروی شب‌پرۀ <em>H. armigera</em> به‌ترتیب روی ارقام هاشم (599/0 میلی‌گرم/ میلی‌گرم/ روز) و مشهد (051/2 میلی‌گرم/ میلی‌گرم/ روز) به‌دست آمد. نتایج این پژوهش می‌تواند در ارزیابی میزان مقاومت ارقام مختلف نخود و لوبیا چشم‌بلبلی نسبت به شب‌پرۀ <em>H. armigera</em> و همچنین طراحی برنامه‌های مدیریت تلفیقی به منظور کنترل این آفت در مزارع حبوبات کشور به‌کار رود.