تعیین ارزش غذایی گیاه مرتعی Cenchrus ciliaris در مراحل مختلف رشد در سه مرتع دشتی استان بوشهر

Abstract

این تحقیق، برای آگاهی از ارزش غذایی گیاه مرتعی <em>Cenchrus ciliaris</em> (پوشوک یا خورنال) و تغییرات آن در طول مراحل مختلف رشد، به‌عنوان یکی از گیاهان غالب مرتعی استان، در 3 منطقه مرتعی دشتی (گمارون، کاکی و باشی) از آذر 1388 تا اردیبهشت 1389 انجام شد. برای این کار، نمونه‌برداری از گیاه در سه مرحله رویشی، گلدهی و بذردهی، به‌طور تصادفی و با استفاده از قیچی باغبانی انجام شد و از هر منطقه مرتعی، 30 پایه قطع و 10 نمونه از آنها برداشت شد. سپس، نمونه‌ها خشک و آسیاب شده و سه نمونه از هر منطقه برای هر مرحله رشد، برای تعیین ماده خشک، پروتئین خام، خاکستر خام، چربی خام، NDF، ADF، لیگنین، انرژی خام، کلسیم، فسفر، پتاسیم، منیزیم، سدیم، آهن، منگنز، روی، مس و قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی و ماده آلی در ماده خشک به آزمایشگاه ارسال شد. برای آنالیز آماری، از طرح کاملاً تصادفی با 3 تیمار (مراحل رشد) و 3 تکرار (مناطق مرتعی) استفاده شد. نتایج نشان داد که پروتئین خام، NDF، ADF، فسفر، پتاسیم، قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی و ماده آلی در ماده خشک <em>C</em><em>. </em><em>ciliaris</em> در مراحل مختلف رشد، تفاوت معنی‌داری (05/0P<) با هم داشت. با افزایش رشد، NDF و ADF آن افزایش، اما میزان پروتئین خام، فسفر، پتاسیم، قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی و ماده آلی در ماده خشک آن کاهش معنی‌داری (05/0P<) یافت. پروتئین خام <em>C</em><em>. </em><em>ciliaris</em> درمراحل رویشی و گلدهی، می‌تواند نیاز نگهداری گوسفند بالغ 50 کیلوگرمی، میش بالغ 50 کیلوگرمی در 15 هفته اول آبستنی و بز 40 کیلوگرمی چراکننده در مرتع و در اول آبستنی را تأمین نماید. میزان کلسیم، پتاسیم، منیزیم، سدیم، آهن و منگنز این گیاه در مراحل مختلف رشد، بیشتر از حد بحرانی آنها برای گوسفند و بز بود، اما میزان فسفر و روی آن در هر سه مرحله و مقدار مس این گیاه (بجز در مرحله رویشی) کمتر از حد بحرانی آنها بود. به‌طور کلی می‌توان گفت که این گیاه به‌ویژه در مراحل رشد رویشی و گلدهی، برای استفاده دام‌های چراکننده مناسب بوده و در صورت امکان باید نسبت به ازدیاد آن در مراتع مشابه اقدام شود.