بررسی تاثیر استحصال و پخش سیلاب بر منابع آب زیرزمینی دشت گربایگان

Abstract

تغذیه­ی مصنوعی آبهای زیرزمینی، روشی اثبات شده برای افزایش سطح آب در آبخوانهای غیر محدود است. با آن که تأثیر گسترش سیلاب بر افزایش تغذیه­ی آبخوان گربایگان فسا (ایستگاه کوثر) بدلیل افزایش سطح اراضی کشاورزی آبیانه به میزان 8 برابر گذشته، به طور غیر مستقیم آشکار است اما مطالعات کمی برای ارایه ارقام مستند، مورد نیاز است. به رغم ثبت وقایع سیل و اندازه‌گیری بده‌ی آن در برخی موارد، و نیز اندازه‌گیری مداوم ماهانه‌ی سطح آب چاههای مشاهده‌ای (گمانه ای)، هنوز تحقیقی برای کمی کردن تأثیر سیلاب بر تغییرات سفره صورت نگرفته است. مقاله­ی حاضر نتایج بررسی جامعی است که به دنبال یافتن پاسخ به این مسئله بوده است. با توجه به داده‌های چاههای گمانه (پیزومتری) سالهای 1371 تا 1384، ابتدا روند تغییرات سالانه­ی چاههای گمانه ملاحظه شد; سپس آب نگار (هیدروگراف) آب زیرزمینی دشت به کمک میان‌یابی و میانگیری ترسیم شد. نتایج نشان می دهند که روند عمومی سطح آب سفره کاهشی است. در مورد چاههای مشاهده ای که در خارج از شبکه­ی پخش سیلاب هستند، وضعیت بدتری حاکم است. در مرحله­ی بعد، داده‌های وقایع سیل و رقوم هم‌زمان سطح آب چاههای مشاهده ای در ماه قبل از سیل و تا 3 ماه پس از آن در کنار یکدیگر قرار داده شد، تفاوت هر ماه از ماه قبل از سیل محاسبه گردید و نمودار آن ترسیم شد. آنگاه همین داده‌ها به دو دسته­ی همزمان با ماههای حداقل و حداکثر برداشت از سفره دسته‌بندی شد و نمودارهای دیگری ترسیم گردید. در تمامی چاههای مشاهده ای، هرگاه وقایعی از سیل که با حداقل برداشت از سفره (ماههای آبان تا بهمن) هم­زمان بوده بررسی شود، دست کم تا 3 ماه پس از روان گشتن سیلاب، روند تغییرات، افزایشی است. در ماههای متناظر با حداکثر برداشت از سفره، روند کاملاً دگرگون شده و در 3 چاه مشاهده ای، تغییرات پس از وقوع سیل کاهشی است و نشان از افت سطح آب زیرزمینی دارد. در همین دسته از داده‌ها، چاه مشاهده ای شماره­ی 2 که در مرکز شبکه‌های پخش سیلاب قرار دارد، روند مثبت داشته و در برابر انبوه برداشت از سفره مقاومت نشان داده است. در تمام موارد بیشترین اُفت مربوط به چاه مشاهده ای 4 است که در مرکز اراضی کشاورزی پایین دست ایستگاه واقع شده است.