نقش کشاورزی در تخریب حاصلخیزی خاک منطقه طالقان

Abstract

کشور ایران با موقعیت جغرافیایی ویژه خود بطور عمده دارای اقلیم خشک و نیمه­خشک می­باشد، به­طوری­که با میانگین بارش سالانه در حدود 240 میلی­متر که معادل یک­چهارم بارش متوسط جهان است یکی از کشورهای خشک محسوب می­شود. علاوه بر این، پراکنش نامنظم بارش از نظر مکانی و زمانی نیز باعث بروز مشکلاتی در زمینه منابع­طبیعی و کشاورزی شده است و سالانه حجم عظیمی از منابع آب و خاک ما از بین می­رود. از زمان پیدایش فعالیتهای کشاورزی تا عصر حاضر تأمین نیازهای انسان متکی به فعالیتهای زراعی بوده است. باتوجه به رشد روزافزون جمعیت کشور و وقوع تحولات اجتماعی و اقتصادی، اراضی بیشتری از حالت مرتع خارج و بصورت زمینهای زراعتی دیم و یا اراضی رهاشده بر روی سطح شیبدار درآمده­اند. بنابراین برای جلوگیری از تخریب هرچه بیشتر خاک این مناطق باید تحقیقاتی بر روی اراضی کشاورزی و نحوه بهره­برداری انجام گیرد. بدین منظور منطقه طالقان به­عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. سپس نقشه­های مختلف منطقه شامل نقشه خاک، تیپهای ­اراضی و کاربری فعلی اراضی به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. آنگاه با تعیین تیمارهای اصلی، در هر قسمت از منطقه و اراضی کشاورزی منطقه، نمونه­برداری از خاک انجام شد و فاکتورهای خاک در دو گروه فاکتورهای اصلاح خاک شامل ازت، فسفر، پتاسیم، هوموس و آهک و فاکتورهای تخریب خاک شامل اسیدیته، نسبت جذب سدیم و شوری در دو عمق 10-0 و10< سانتی­متر اندازه­گیری شدند. مطالعه فاکتورها در قالب طرح پلاتهای خردشده انجام شد. مطالعات نشان داد که بین تیمارها اختلاف معنی­داری وجود دارد. همچنین بررسی فاکتورهای اصلاحی و تخریبی خاک نشان داد که اراضی باغی و مرتعی از شرایط ایده­آلی برخوردار هستند و تیمار اراضی آبی تک­کشتی باعث کاهش عملکرد محصولات می­شوند؛ بنابراین نامطلوبترین تیمار می­باشد.