شناسایی و بررسی تنوع گیاهان دارویی در مراتع کوهستانی عنبران اردبیل

Abstract

شناخت گیاهان دارویی، اندازه‌گیری ویژگی‌های ساختاری و شاخص‌های تنوع گونه‌ای آنها یکی از ملزومات اساسی به‌منظور تعیین شایستگی مراتع برای بهره‌برداری از گیاهان دارویی است. در این راستا، این پژوهش در مراتع کوهستانی عنبران انجام شد. برای این منظور، با کاربرد 320 پلات یک مترمربعی که با فاصله 10 متر از همدیگر در امتداد ترانسکت‌های 100 متری در 16 توده معرف مرتبط با تیپ‌های گیاهی مستقر شده بودند، از پوشش گیاهی آماربرداری شد و مقادیر شاخص‌های تنوع گونه‌ای در طبقات مختلف ارتفاعی و جهات جغرافیایی محاسبه گردید. بر مبنای نتایج، 16 گونه دارویی در ترکیب گیاهی پراکنش دارد که مقدار اهمیت نسبی آنها از 9/0 تا 59 درصد متغیر می‌باشد. بیشترین اهمیت نسبی مربوط به گونه‌های <em>Verbascum</em> <em>erianthum</em>، <em>Cynodon</em> <em>dactylon</em> و <em>Acroptilon</em> <em>repens</em> و کمترین اهمیت نسبی مربوط به گونه‌های<em>Papaver</em> <em>acrochaetum</em>، <em>Hyoscyamus</em> <em>arachnoideus</em>، <em>Iris</em> <em>falcifolia</em>، <em>Allium</em> <em>scabriscapum</em> و<em>Matricaria</em> <em>chamomilla</em> می‌باشد. نتایج نشان داد مقادیر شاخص‌های تنوع گونه‌ای شانون- واینر گیاهان دارویی در طبقه ارتفاعی 1750-1500 متر و 2000-1750 متر به‌ترتیب 569/0 و 651/0 است که اختلاف معنی‌داری با همدیگر ندارند. مقدار شاخص مذکور در جهت‌های شمالی و جنوبی نیز برابر 691/0 و 511/0 است که جهت شمالی از مطلوبیت تنوع گونه‌ای بیشتری نسبت به جهت جنوبی برخوردار است. ازاین‌رو با توجه به دامنه تغییر مقادیر شاخص تنوع گونه‌ای شانون- واینر (5/4 – 0)، به نظر می‌رسد مراتع مورد بررسی از نظر تنوع گونه‌ای گیاهان دارویی، مطلوبیت خوبی نداشته باشند که ضرورت دارد با اعمال مدیریت مستقیم، نسبت به افزایش تنوع گونه‌ای اقدام نمود. یافته‌های این پژوهش می‌تواند به‌منظور مکان‌یابی رویشگاه‌های گیاهان دارویی برای حفاظت، بهره‌برداری، بذرگیری و تأمین بخشی از درآمد دامدارن مورد استفاده قرار گیرد.