شناسایی و تحلیل مهم‌ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام و بهنگام در عشایر طایفه شش بلوکی

Abstract

به منظور شناسایی و تحلیل مهم‌ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام و بهنگام به مراتع ییلاقی در زیست‌بوم عشایر قشقایی (طایفه شش بلوکی) در سال 1394، اقدام به نمونه آماری به تعداد 405 خانوار از گروه بهره‌برداران عشایری و نیز 45 نفر از گروه کارشناسان مطلع و خبره در زمینه کوچ و مدیریت چرای دام در استان‌های فارس و بوشهر شد. روش تحقیق، پیمایش توصیفی و تحلیلی و ابزار تحقیق پرسشنامه همراه با مصاحبه بود. در این تحقیق نظرات دو گروه آماری در قالب طیف (پنج گزینه‌ای) لیکرت جمع‌آوری شد و سپس از طریق آزمون‌های پارامتریک و ناپارامتریک از جمله: آنالیز تجزیه واریانس، u مان ویتنی، کروسکال والیس مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین نظرات کارشناسان و بهره‌برداران از نظر اولویت عوامل موثر، تفاوت معنی‌داری (01/0p<) وجود دارد. به طوری که کارشناسان مهم‌ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام را به ترتیب اولویت: ناکافی بودن علوفه در مراتع قشلاقی، گرمای زودرس در قشلاق، کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پی در پی، نداشتن پروانه چرا در قشلاق و از بین رفتن مراتع میان‌بند نسبت به بقیه عوامل می‌دانند در حالی که بهره‌برداران مهم‌ترین عوامل موثر بر کوچ زودهنگام را به ترتیب اولویت: کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پی در پی، نداشتن پروانه چرا در قشلاق، ناکافی بودن علوفه در مراتع قشلاقی، کمبود امکانات و خدمات بهداشتی در مسیر کوچ از قشلاق به ییلاق و رقابت در رسیدن و بهره‌برداری از مراتع ییلاقی بین بهره‌برداران ذیحق نسبت به بقیه عوامل می‌دانند. همچنین کارشناسان مهم‌ترین عوامل موثر بر کوچ بهنگام را به ترتیب اولویت: تعیین تاریخ کوچ از سوی دولت با هماهنگی بهره‌برداران، برقراری اتراقگاه‌های موقت از سوی دولت در مسیر کوچ عشایر از قشلاق به ییلاق، کنترل گیاه بهمن در قشلاق از طریق اصلاح مراتع، گماشتن قرقبان برای مراتع ییلاقی و حمایت دولت از طریق تامین علوفه نسبت به بقیه عوامل می‌دانند در حالی که بهره‌برداران مهم‌ترین عوامل موثر بر کوچ بهنگام را به ترتیب اولویت: وجود علوفه مرغوب در قشلاق، حمایت دولت از طریق تامین علوفه، نبودن رقابت در رسیدن و بهره‌برداری از مراتع ییلاقی بین بهره‌برداران ذیحق، وجود مقدار زیاد علوفه در مرتع قشلاق و کافی بودن آب در قشلاق نسبت به بقیه عوامل می‌دانند. ضمناً در این تحقیق مشخص شد که بین نظرات کارشناسان همبستگی معنی‌داری (01/0p<) وجود دارد ولی بین نظرات بهره‌برداران(تیره‌ها و بنکوهای عشایری مورد بررسی) همبستگی معنی‌داری وجود ندارد.