تنوع عملکرد و صفات مورفولوژیکی در برخی جمعیت های ایرانی گونه Agropyron pectiniforme

Abstract

با توجه به بالا بودن عملکرد و کیفیت علوفه در گونه <em>Agropyron pectiniforme</em> از این گونه برای احیاء مراتع و تولید علوفه استفاده می‌شود. به‎منظور بررسی تنوع ژنتیکی جمعیت­های این گونه<em>، </em>بذر 16 جمعیت از مناطق مختلف کشور جمع‌آوری شد و در ایستگاه تحقیقاتی البرز کرج در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال­های 84-1383 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین جمعیت­ها برای کلیه صفات در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود. جمعیت­های زنجان 487، تبریز 707 و گرگان 7565 با عملکرد علوفه 96 لغایت 119 گرم در بوته و عملکرد دانه 25 تا 33 گرم در بوته از لحاظ هر دو صفت پرمحصول بودند که در بین آنها جمعیت­های زنجان و گرگان زودرس بودند و جمعیت تبریز وزن هزار دانه بیشتری داشت. همبستگی بین عملکرد علوفه و بذر مثبت و معنی­دار بود و هر دو صفت با ارتفاع بوته، تعداد ساقه و طول سنبله همبستگی مثبت و معنی­دار داشتند. با استفاده از تجزیه خوشه‌ای به‎روش Ward جمعیت­ها به سه گروه تقسیم شدند که جمعیت‌های خوشه1 دیررس با عملکرد متوسط، جمعیت­های خوشه 2 پرمحصول، متوسط­رس و جمعیت‌های خوشه3 کم محصول و زودرس بودند. صحت گروه‎بندی جمعیت‎ها با استفاده پراکنش جمعیت‎ها بر اساس دو مؤلفه­ اصلی اول و دوم در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی و همچنین فاصله ماهالانوبیس بین خوشه‌ها تأیید شد. نتایج نشان داد که بیشترین فاصله ژنتیکی بین خوشه‌های 2 و 3 به‎دست آمد و به‎همین دلیل جمعیت‌های این دو خوشه به‎عنوان والدین هیبرید در تولید واریته‌های ترکیبی پیشنهاد شدند. جمعیت زنجان 487 با داشتن عملکرد بذر و علوفه بیشتر به‎عنوان جمعیت مطلوب معرفی شد. ضریب همبستگی منتل بین ماتریس فاصله‌های ژنتیکی جمعیت‌ها با فاصله جغرافیایی محل جمع‌آوری آنها معنی‌دار نبود. به‎طور کلی نتیجه‌گیری شد که صفات مورفولوژیکی حاوی اطلاعات مهمی برای حفاظت و بهره‌برداری از ذخائر ژنتیکی می‌باشند و می‌توان از آنها در برنامه­های به‌نژادی گیاهی گونه <em>A. pectiniforme</em>در آینده استفاده کرد.