تأثیر تنظیم‎کننده‌های رشد مختلف، ماده ژله‌ای‎کننده و منبع کربوهیدرات بر رشد درون‎شیشه‌ای زرشک‌ بی‌دانه (Berberis vulgaris var. asperma)

Abstract

زرشک بی‌دانه (<em>Berberis vulgaris </em>var. <em>asperma</em>) یکی از گیاهان دارویی ایران است و کمبود نهال‌ سالم از مشکلات موجود توسعه کشت این گیاه ارزشمند است. این پژوهش به‌‌منظور دستیابی به ‌روش سریع و آسان برای ریزافزایی زرشک بی‌دانه انجام شد. در چندین آزمایش تأثیر تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی مختلف، مواد ژله‌ای‎کننده مختلف محیط‌کشت و منابع مختلف کربوهیدرات‌ بر رشد درون‌شیشه‌ای این گیاه بررسی شد. براساس نتایج حاصل مشخص شد که قطعات شاخه نیمه‌خشبی ساقه دارای 2-1 جوانه جانبی مناسب‌ترین ریزنمونه برای استقرار درون‎شیشه‌ای زرشک بی‌دانه است. گندزدایی مواد گیاهی منشأ گرفته از درختان بالغ با غوطه‌ور کردن در محلول دو ‌گرم در لیتر قارچ‌کش بنومیل به‌مدت یک ساعت و بعد محلول یک درصد هیپوکلریت سدیم تجاری به‌مدت 15 دقیقه و در پایان سه بار آبشویی با آب مقطر سترون انجام شد. محیط‌ کشت نیمه جامد شده با فیتاژل در مقایسه با دیفکوباکتوآگار و آگارژل برای تولید شاخساره برتری معنی‌دار نشان داد. افزودن سه گرم در لیتر زغال فعال به محیط کشت موجب کنترل قهوه‌ای ‌شدن محیط کشت و بافت‌های گیاهی، افزایش زنده‌مانی و رشد درون‎شیشه‌ای شد. محیط‌کشت DKW دارای دو میلی‌گرم در لیتر BA، 5/0 میلی‌گرم در لیتر IBA و دو میلی‌گرم در لیتر GA₃ و نیمه جامد شده با 5/2 ‌گرم در لیتر فیتاژل برای رشد درون‎شیشه‌ای زرشک بی‌دانه مطلوب بود و برای تولید شاخساره توصیه می‌شود. ریشه‌زایی در دو مرحله جداگانه انگیزش ریشه در حضور اکسین با غلظت زیاد و بعد انتقال شاخساره‌ها به محیط‌کشت بدون تنظیم‌کننده رشد برای نمو ریشه‌ها اجرا شد، اما ریشه‌زایی مشاهده نشد و به پژوهش‌های بیشتر نیاز است.