باززایی گیاه در معرض انقراض لاله واژگون (Fritillaria raddeana) از طریق ریزنمونه‌های گلبرگ و برگ

Abstract

لاله واژگون (<em>raddeana</em> <em>Fritillaria</em>)، یکی از منحصر به‌فردترین و زیباترین گیاهان خودرو و بومی ایران است. این جنس از خانواده سوسن به­شدت در معرض انقراض قرار دارد. گونه <em>Fritillaria raddeana</em> مقاوم به خشکی، مناطق سنگلاخی و شیب­دار می­باشد و به­دلیل مطالعات محدود در این گونه، انجام هر گونه پژوهش در این گیاه اهمیت به‌سزایی دارد. با وجود احتمال وقوع جهش، باززایی موفقیت­آمیز پیش­نیاز کلیه مطالعاتی است که باید در گونه­های رو به انقراض انجام شود. این پژوهش کالوس­زایی و باززایی غیرمستقیم را از کشت اندام­های گلبرگ و برگ <em>F. raddeana</em> در محیط درون شیشه­ای­ مورد بررسی قرار داد. ریزنمونه­های برگ پیش از گلدهی و ریزنمونه­های گلبرگ در حالت غنچه (سبز تا زرد) برداشت شد و پس از ضدعفونی، در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ همراه با غلظت­های مختلف از اکسین و سایتوکینین کشت شدند. ریزنمونه­ها برای القای کالوس ابتدا در تاریکی و دمای C^°18 و بعد به روشنایی با شرایط دمایی قبل انتقال یافتند. پس از واکشتِ کالوس­ها در محیط­های باززایی، دما به C^°20 افزایش یافت. اگرچه هر دو نوع ریزنمونه به‌دلیل عدم آسیب به گیاهان مادری، درصد نسبتا پایین آلودگی داخلی، تعداد و اندازه مناسب، ریزنمونه­های قابل قبولی بودند، با این­حال ریزنمونه گلبرگ دارای پاسخ­دهی بهتر و سریع­تر به انواع ترکیبات تنظیم­کننده رشد بود. بهترین محیط کشت کالوس­زایی (66/82%) و باززایی غیرمستقیم (66/36%) از ریزنمونه­های گلبرگ، محیط MS حاوی 5/0 میلی­گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید همراه با 2 میلی­گرم در لیتر تیدیازورون تشخیص داده­شد که نشان­دهنده­ برتری این دو نوع تنظیم­کننده در باززایی غیرمستقیم <em>F. raddeana</em> بود.