ساختار ژنتیکی جمعیتی از بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) بر مبنای ویژگی‌‌های نونهالی در نتاج

Abstract

بلوط ایرانی (<em>Quercus brantii </em>Lindl.) گونه‌ای جنگلی است با عمر نسبتا طولانی که از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در کشور ما اهمیت ویژه‌ای دارد. مجموعه عوامل انسانی و غیر انسانی سبب شده است که برخی از جوامع گیاهی این گونه در بعضی از رویشگاه‌های خود در معرض خشکیدگی و فرسایش ژنتیکی شدید قرار‎گیرند. از این‌رو ارزیابی تنوع و ساختار ژنتیکی این جوامع می‌تواند هدایتگر فعالیت‌های جنگل‌داران و محققان باشد. این پژوهش با هدف ارزیابی تنوع و توانمندی ژنتیکی جمعیتی از گونه بلوط ایرانی واقع در استان لرستان بر اساس ویژگی‌‌های نونهالی اجرا شد. ابتدا به‎طور تصادفی از 12 پایه بالغ که بذر کافی تولید کرده بودند بذرگیری شد و به‎منظور آزمون نتاج و ارزیابی پایه‌های بذرگیری شده، بذرها به‎عنوان 12 فامیل تنی و ناتنی در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار کاشته شدند. با استفاده از مدل و روابط طرح آمیزشی آشیانه‌ای، آماره‌های بیومتریکی به آماره‌های ژنتیکی تبدیل شده و اجزاء واریانس و وراثت‌پذیری صفات ارتفاع نهال، تعداد برگ، طول و عرض برگ و قطر یقه تخمین زده شد. فامیل‌ها بین 6 تا 92 درصد استقرار نشان دادند. تجزیه واریانس نشان داد که از نظر همه ویژگی‎های مورد مطالعه تفاوت معنی‎داری بین درختان مادری وجود داشت. بخش عمده‎ای از واریانس حاصل متعلق به بین فامیلهای مورد مطالعه بود که به‎سبب آن وراثت‌پذیری صفات بین 57% در قطر یقه تا 95% در طول برگ نهال‌ها متغیر بود. جامعه گیاهی مورد مطالعه قابلیت استفاده در انتخاب پایه مناسب برای تشکیل باغ بذر و نیز اجرای برنامه‌های اصلاحی را به‎خوبی از خود نشان داد.