بررسی تغییرات قوه نامیه و شکستن خواب بذر برخی از گونه‏های موجود در بانک ژن منابع طبیعی

Abstract

به‌منظور بررسی جوانه‌زنی و شکستن خواب بذرهایی که مشکل جوانه‌زنی داشتند (بذر اغلب گونه‏های متعلق به خانواده جعفری)، تیمارهای خاص خواب شکنی با توجه به شرایط اکولوژیکی محل رویش، اعمال شد. بدین منظور بذرها پس از ضد عفونی سطحی تحت تأثیر تیمارهای سرمادهی در زمانهای مختلف 30، 45 و 60 روز (در دمایC ˚4)، روی دو بستر ماسه و کاغذ صافی، خراشدهی به صورت مکانیکی و شیمیایی (کاربرد اسید سولفوریک غلیظ به مدت 60-10 دقیقه) و آب داغ (C ˚80-70) مورد توجه قرار گرفتند. در این بررسی همچنین اثر عواملی نظیر ظرف نگهداری، وجود و عدم وجود پوشش، منشأ، زمان ورود به انبار بر افت قوه نامیه 38 نمونه بذر ذخیره شده در انبار نیز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برای فایق آمدن بر مشکل جوانه‌زنی بذرهای هر منطقه لازم است که حتی الامکان شرایطی متناسب با رویشگاه طبیعی آنها فراهم گردد و سرمادهی یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر شکستن خواب بذر بیشتر گونه‏های مناطق معتدله بود. به طور کلی در مورد بذرهای به نسبت درشت، بستر ماسه مناسبتر بود و جهت شکستن خواب بذر مناطق گرمسیر و بذرهای بسیاری از گونه‏های خانواده لگومینوزه که بیشتر دارای خواب فیزیکی می‏باشند، به ترتیب تیمارهای آب داغ و اسید سولفوریک مناسب بودند. تجزیه و تحلیل آماری نتایج جالب توجهی از اثر ظرف نگهداری و پوشش بذر بر قوه نامیه گونه‏های <em>Medicago sativa L.</em> و<em>M.truncatulla L</em>. نشان داد. در مورد گونه <em>M. sativa</em><em>،</em> ظرف نگهداری اثر قابل توجهی در حفظ قوه نامیه بذر نشان داد. به طوری که پس از گذشت نه سال از شروع انبارداری، بذرهای نگهداری شده در کیسه‌های کنفی، کمتر از یک درصد افت قوه نامیه داشتند، در حالی که نگهداری در کیسه‏های نایلونی باعث 47% افت قوه نامیه بذر این گونه شد. تغییرات افت قوه نامیه با وجود و عدم وجود غلاف در مورد گونه <em>M. truncatula</em> نشان داد که بذرهای غلافدار در مدت مذکور، 49/1% افت قوه نامیه داشتند در حالی که افت قوه نامیه بذرها فاقد غلاف 57/3% بود. با این حال با توجه به مدت و شرایط نگهداری (9 سال در انبار معمولی) افت قوه نامیه در هردو مورد ناچیز می‏باشد که نشاندهنده توان بالای انبارداری بذر این گونه است.